Shartli belgilar

Davlat departamenti
  — AQSH tashqi ishlar vazirligi.
Doktrina
 (lotincha — ta’limot) — siyosiy rahbarlik tamoyili.
Nota
 (lotincha) — bir davlatning boshqa davlatga yozgan rasmiy
murojaatnomasi.
Savol va topshiriqlar
1. AQSH tashqi siyosati mohiyatini izohlab bering.
2. „Yo‘g‘on kaltak“, „dollar diðlomatiyasi“, „Monro doktrinasi“
iboralarining mazmunini tushuntirib bering.
3. Panama kanali qurilishi qay tariqa amalga oshirildi?
4. „Ochiq eshiklar va teng imkoniyatlar“ mazmuni haqida nimalar-
ni bilib oldingiz?
r
/
T
r
a
l
t
n
e
d
i
z
e
r
P
i
r
a
l
l
i
y
n
a
g
l
i
q
k
i
l
t
n
e
d
i
z
e
r
P
i
s
a
y
i
t
r
a
P
.
1
d
n
a
r
G
.
U
6
7
8
1
—
9
6
8
1
i
h
c
a
k
i
l
b
u
p
s
e
R
.
2
s
y
e
X
.
R
0
8
8
1
—
7
7
8
1
i
h
c
a
k
i
l
b
u
p
s
e
R
.
3
d
l
i
f
r
a
G
.
D
b
i
t
o
g
n
‘
o
s
n
a
d
y
o
4
—
1
8
8
1
i
d
l
i
r
i
d
l
o
i
h
c
a
k
i
l
b
u
p
s
e
R
.
4
r
u
t
r
A
.
h
C
4
8
8
1
—
1
8
8
1
t
a
r
k
o
m
e
D
.
5
d
n
e
l
v
i
l
K
.
S
9
8
8
1
—
5
8
8
1
t
a
r
k
o
m
e
D
.
6
n
o
s
i
r
r
a
G
.
B
3
9
8
1
—
0
9
8
1
i
h
c
a
k
i
l
b
u
p
s
e
R
.
7
d
n
e
l
v
i
l
K
.
S
7
9
8
1
—
4
9
8
1
t
a
r
k
o
m
e
D
.
8
i
l
n
i
K
-
k
a
M
.
U
1
0
9
1
—
8
9
8
1
i
h
c
a
k
i
l
b
u
p
s
e
R






---

59
XIX asr oxiri va XX asr boshlarida
Lotin Amerikasi davlatlari
Amerika qit’asi shartli ravishda Shimoliy
va Janubiy Amerikaga bo‘linadi. Ba’zan
Lotin Amerikasi iborasi ham ishlatiladi. Ma’lumki, Janubiy
Amerikani ispanlar va portugallar istilo qilgan edi. Ularning tili
lotin tilidan kelib chiqqanligiga nisbat berilib, bu materik Lotin
Amerikasi deb atalgan. Lekin Lotin Amerikasi Janubiy Amerikaga
nisbatan keng tushuncha. Unga Janubiy Amerikadan tashqari
Meksika (Shimoliy Amerikaning bir qismi) va Vest-Indiya ham
kiradi (ilovaga qarang).
Shimoliy va Lotin Amerikasining taraqqiyoti bir xil darajada
kechgani yo‘q. Shimoliy Amerikada joylashgan AQSH dunyoning
birinchi davlatiga aylangan bo‘lsa, Lotin Amerikasi taraqqiyotda
orqada qolib ketdi.
Buning asosiy sababi Lotin Amerikasi davlatlarini tashkil etgan
hukmron doiralar va ularning vakili bo‘lgan siyosiy arboblar kelib
chiqishiga ko‘ra ispaniyalik va portugaliyaliklar bo‘lganligi bilan
izohlanadi.
Ispaniya va Portugaliya bu davrda G‘arbiy Yevropaning iqti-
sodiy jihatdan taraqqiyotda orqada qolgan davlatlari edi. Bu ikki
davlat jamiyati hayotida o‘rta asr feodal tartiblarining hamon
saqlanib kelinayotganligi buning asosiy sababi edi.
Lotin Amerikasi davlatlari hukmron doiralari aynan shu ikki
davlatda hukm surayotgan o‘rta asr feodal munosabatlariga asos-
langan andozadagi tartiblarni o‘zlarida ham saqlab turganlar.
Chunki, xuddi shu tartiblar ularga hokimiyatni o‘z qo‘llarida
mustahkam saqlab turishning kafolati bo‘lgan o‘rta asr feodal
tartiblarining saqlanib qolganligi Lotin Amerikasida ham jamiyat
taraqqiyotining orqada qolishiga sabab bo‘lgan.
Lotin Amerikasida siyosiy jihatdan mustaqil bo‘lgan davlatlar-
ning tashkil topish jarayoni 1870-yilga kelib, deyarli tugallandi.
davomi
.
9
i
l
n
i
K
-
k
a
M
.
U
b
i
t
o
g
n
‘
o
s
n
a
d
y
o
6
—
1
0
9
1
i
d
l
i
r
i
d
l
‘
o
i
h
c
a
k
i
l
b
u
p
s
e
R
.
0
1
t
l
e
v
z
u
R
.
T
8
0
9
1
—
1
0
9
1
i
h
c
a
k
i
l
b
u
p
s
e
R
.
1
1
t
f
a
T
.
G
.
V
2
1
9
1
—
9
0
9
1
i
h
c
a
k
i
l
b
u
p
s
e
R
.
2
1
n
o
s
l
i
V
.
V
0
2
9
1
—
3
1
9
1
t
a
r
k
o
m
e
D
Umumiy tavsif
17-§.

---

60
Argentina, Meksika, Chili, Urugvay, Venesuela va Kolumbiya
mamlakatlari Ispaniya zulmiga qarshi uzoq vaqt o‘z mustaqillik-
larini saqlash va feodal monarxiyani ag‘darib tashlash uchun
kurashdilar.
Lotin Amerikasi mamlakatlarining ko‘pchiligida XIX asrning
oxirgi choragida sanoat taraqqiyoti endigina boshlangan edi. Ular-
ning iqtisodiyotida kapitalistik munosabatlar bilan bir qatorda,
feodal munosabatlar, qulchilik qoldiqlari va hindularning sodda
urug‘-qabilachilik jamoalari ham mavjud edi. Bu mamlakatlarning
asriy qoloqligidan Buyuk Britaniya, Fransiya, AQSH va Ger-
maniya kabi buyuk davlatlarning monopolistlari foydalanib qoldilar.
XIX asrning oxirlariga kelib, Lotin Amerikasi mamlakatlari amalda
Buyuk Britaniya va AQSHning yarimmustamlakalariga aylanib
qoldilar.
Lotin Amerikasi davlatlarida kapitalizmning qaror topishi uzoq
va o‘ta mashaqqatli yo‘ldan bordi. Bu mintaqaga eng ko‘p kapital
kiritgan davlat Buyuk Britaniya edi. Asosiy mablag‘lar bandar-
gohlarga, temiryo‘llar qurilishiga, banklarga hamda tropik o‘sim-
liklarni o‘stirishga va go‘sht sanoatiga sarflanardi.
XIX asr oxirida Lotin Amerikasiga AQSH kapitali ham kirib
kela boshladi.
1868—1878-yillarda Kuba xalqi ispan mus-
tamlakachilariga qarshi ozodlik kurashi olib
bordi (Ispaniya Kubani 1510-yilda bosib
olgan edi). Biroq, Ispaniya qaramligidan ozod bo‘lishga erishilmadi.
Shunday bo‘lsa-da, 1880-yilda qulchilikning bekor qilinishiga
erishdi.
Òez orada Kubaga AQSH da’vo qila boshladi. U Kubani sotib
olish niyatida Ispaniyaga murojaat qildi. Biroq, Ispaniya  rozi
bo‘lmadi. 1895-yilda Kuba xalqi o‘z milliy qahramoni Xose Marti
hamda Maksimo Gomeslar boshchiligida qo‘zg‘olon ko‘tardi.
1898-yil Parijda imzolangan Ispaniya — AQSH sulh shartno-
masiga ko‘ra, Kuba mustaqil deb e’lon qilingan bo‘lsa-da, amalda
AQSHga qaram bo‘lib qoldi.
XIX asrning 70-yillarida AQSH—Meksika
(Meksika 1821-yilda mustaqillikni qo‘lga
kiritgan edi) munosabatlari keskinlasha
bordi. Bunga AQSHning Meksikani o‘ziga siyosiy va iqtisodiy qa-
ram qilishga intilishi sabab bo‘ldi. Chunonchi, 1876-yilda AQSH