|
Key words:
The world, the book, the high spirituality, the high spirituality is
an invincible force, the spiritual virtue, the constituent elements of spirituality, the
potential, the people, the spiritual potential of the people, the worldview, the spiritual
immunity.
Kirish
Dunyoda shunday kitoblar bo’ladiki, ular avvalo insonning ongiga ta’sir etib,
ko’p bilim, fikr va ma’lumotlar beradi, dunyoqarashini, tafakkurni kengaytirishda
muhim o’rin tutadi. Boshqa bir kitoblar borki, avvalambor insonning ko’ngliga,
hissiyot olamiga ta’sir etadi, uning tuyg’ularini tarbiyalashga, qalb ko’zini ochishga
xizmat qiladi. Ayni paytda bu kitoblarning barchasiga xos xususiyatlarni o’zida
mujassamlashtirgan, har jihatdan noyob, qadrli asarlar ham bo’ladi. Ular ham
ongimizga, ham ruhiyatimizga barobar ta’sir etadi, o’zining ma’rifiy quvvati bilan
ham tafakkurimizni yuksaltiradi, ham qalbimizni nurafshon etadi, nafaqat bir inson,
balki butun jamiyat hayotidagi qarashlarni o’zgartirib, go’zal va betakror ma’naviy
fazilatlarning shakllanishiga sabab bo’ladi.
O‘zbekiston Respubliakasi Birinchi Prezidenti Islom Karimovning “Yuksak
ma’naviyat-yengilmas kuch” nomli kitobi, hech shubhasiz, ana shunday nodir va
ibratli kitoblardan biri hisoblanadi. Kitobning umumiy tuzilishi, ma’no-mazmuni,
keng kitobxonlar uchun mo’ljallab yozilgan asardir. “Ayni paytda unda yoritilgan
mavzusi, o’rtaga qo’yilgan muammo va masalalar, tadqiqot obyekti, ilmiy nazariy
xususiyatlari nuqtai nazaridan g’oyat keng qamrovli, murakkab va serqirra, shu bilan
birga, o’ziga xos noyob asar ekanini ko’pgina misollarda ko’rish mumkin”[1,68].
Avvalo, shuni aytish kerakki, insonning nafaqat ichki olami, balki jamiyat va davlat
hayoti bilan bog’liq ijtimoiy-siyosiy faoliyatdan tortib, uning shaxsiy turmush tarzi,
harakat va intilishlarini qamrab oladigan ma’naviyat hodisasining o’zi shu
paytgacha ilmu fanda chuqur va fundamental asosda yoritilib, tadqiq etilmagan.
Ma’lumki, Sharqda va G’arb olamida davlat yoki jamiyat, odil hukmdor, xalq va
millat, dunyoning o’tkinchiligiyu ruhning abadiyligi to’g’risida, inson haqida,
iqtisodiyot, falsafa, madaniyat, adabiyot va san’at haqida – xullas, odamzotning
taqdiriga bevosita daxldor bo’lgan masalalar bo’yicha ko’plab fundamental asarlar
yaratilgan. Lekin ma’naviyat fenomenini dunyoviy nuqtai nazardan, ilmiy va amaliy
jihatdan har tomonlama tadqiq etadigan mukammal asar bizda shu paytga qadar
yaratilmagani – ayni haqiqat. Bu haqda gapirganda, buning bir qancha ijtimoiy-
tarixiy, ilmiy-nazariy sabablari borligini ta’kidlab o’tilgan. “Yuksak ma’naviyat –
yengilmas kuch” kitobi nega aynan shunday deb atalgan? Nima uchun zamonaviy
qurol yarog’lar, moddiy yoki moliyaviy resurslar emas, aynan ma’naviyat yengilmas
kuch, deb atalmoqda? Yon atrofimizga nazar tashlaydigan bo’lsak ayrim
mamlakatlar uglevodorod xomashyosi yoki boshqa qazilma boyliklarni sotish
evaziga orttirayotgan mo’may daromadi hisobidan jahondagi yetakchi davlatlar
3
qatoriga chiqish, iqtisodiy ko’rsatgichlarini oshirishga urinayotganini ko’ramiz.
Yoki yana bir qator mamlakatlar harbiy kuchga zo’r berib, o’zining qudratini
namoyish etishga harakat qilmoqda. Bu kitobda esa ma’naviyatning ana shunday
omillardan ham ko’ra qudratliroq ekani asoslab berilgan. Chunki moddiy va
moliyaviy resurslar texnik va texnalogik imkoniyatlarni kuchaytirishi mumkin.
Lekin ma’naviyat ana shunday texnika va texnalogiyalarning ijodkori va bunyodkori
bo’lgan insonga beqiyos kuch beradi, uning nafaqat vujudini, balki har bir
hujayrasini ezgulik himoyasida mustahkam turadigan qudratli kuchga aylantiradi.
Albatta hozirgi texnalogik taraqqiyot zamonida moddiy va moliyaviy
resurslar ham, harbiy qudrat ham kerak, buni hech kim inkor etmaydi. Bu borada
O’zbekiston hech kimdan kam emas, kam bo’lmaydi ham. Lekin ana shu texnik va
texnalogik salohiyatni xalq va Vatan manfaatiga xizmat qildirish, insoniylik yo’lida
safarbar etish uchun avvalo nima kerak? Avvalo, intellektual salohiyat, zamonaviy
bilim va tajriba, iroda va qat’iyat, muxtasar aytganda, ma’naviyat kerak.
Chunki Birinchi prezidentimiz I.A.Karimov har bir nutqi va ma’ruzasi,
maqola va asarida yuksak ma’naviyat kelajak poydevori ekanligini qayta-qayta
ta’kidlaganlar. “Zero, deb uqtiradi Islom Karimov, biz jamiyatimiz taraqqiyotini
faqatgina iqtisodiy, ijtimoiy farovonlik bilangina emas, xalqimizning ma’naviy
barkamolligi, demokratik va insonparvarlik tamoyillarining kishilar ongida
nechog’lik chuqur ildiz otishi bilan baholaymiz”[2,2]
Ayniqsa, kitobda ma’naviyat tushunchasiga berilgan ta’rifda bu fikrlar juda
chuqur va batafsil o’z ifodasini topgan: “Ma’naviyat – insonni ruhan poklanishga,
qalban ulg’ayishga chorlaydigan, odamning ichki dunyosi, irodasini baquvvat,
iymon-e’tiqodini butun qiladigan, vijdonini uyg’otadigan beqiyos kuch, uning
barcha qarashlarining mezonidir”[3,19].
Demak ruhi pok, irodasi baquvvat, iymoni butun, vijdoni uyg’oq odamni
yengib bo’ladimi? Ana shunday fazilatlarga ega bo’lgan butun bir xalqni-chi? Aslo
. Shuning uchun ham muallif ma’naviyat timsolida inson, jamiyat va davlat uchun
yengilmas kuch manbaini ko’radi va bu qarashni ilmiy-falsafiy asosda isbotlab
beradi.
Tabiiyki, butun bir xalq yoki mamlakat ijtimoiy-ma’naviy taraqqiyotining
strategik yo’nalishlarini, bu boradagi dolzarb maqsad va vazifalarni belgilab, inson
va uning ma’naviy olamiga xos belgi va xususiyatlarni yangicha qarashlar negizida
yoritib beradigan bunday kitoblar bir-ikki yilda yaratilmaydi. O’zining ma’no-
mazmuni, mavzusi va ko’tarilgan muammolarning qamrovi, yo’nalishiga ko’ra
noyob bo’lgan bunday asarlar nafaqat muallifning, balki u mansub bo’lgan xalq va
millatning ko’p yillar davomidagi hayotiy, ijtimoiy-siyosiy tajribalari, jahonda sodir
bo’layotgan voqealarning tahlili zaminida yaratilishi shubhasiz. Shu nuqtai nazardan
muallifning kitob muqaddimasida uning dunyoga kelishiga sabab bo’lgan 5 ta
muhim omil haqidagi fikrlari e’tiborga sazovordir.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
