Sharq va G`arb mamlakatlarining o`rta asrlar madaniyatida dinning ustuvorligi

o`zimiz (shaxslarimiz) uchun (barchamiz ezgulikka intilib yashashimiz lozim).

iste`dodimiz (lavozim , xizmat turi ) uchun (kanday bo`lishidan qat`iy nazar , lavozimidan hech kim nolimasligi kerak Agar xamma ricar, amaldor bo`lsa, kim ozik –ovkat, kiyim –kechak tayyorlaydi, binolar barpo etadi? O`g`rilik, qalloblik,sudxo`rlik xudo tomonidan yaratilgan kasb emas. Demak ular bilan shug`ullanish-yaratganga shak keltirishdir.

O`rta asrlar davri diniy ta`limotlar taraqqiyotida alohida o`rin tutgan siymo mashhur ilohiyotchi, faylasuf olim, muloyimligi tufayli «Farishta doktor» laqabini olgan, vafotidan so`ng avliyo deb e`lon qilingan Foma Akvinskiy (1225-1274) edi. U xudo borligini tasdiqlab, quyidagi beshta isbotni keltiradi:

• 
  
  birinchisi – tabiatda harakat majudligi. Birinchi harakatga soluvchi kuch-xudodir.
  
• 
  
  Ikkinchi – o`zaro ta`sir qiluvchi sabablar mavjudligi, ya`ni biron narsa ta`sir qiluvchi sababsiz yuz bermaydi. Bu sabab – xudodir.
  
• 
  
  Uchinchisi – tasodif va zaruriyatning o`zaro munosabati. Tasodifiy narsa zaruriy narsaga bog`liq. Bu zaruriyat – xudodir.
  
• 
  
  To`rtinchisi- kamolot darajalarining mavjudligi. eng oliy kamolot darajasi – xudodir.
  
• 
  
  Beshinchisi - hamma narsalarning maqsadga muvofiq yaratilganligidir. Shunday bir ongli mohiyat borki, tabiiy narsalarni maqsadga yo`naltiradi. Bu-xudodir.Foma Akvinskiy ta`limoti asta-sekin cherkovning rasmiy doktrinasiga aylandi. Feodalizmning inqirozi bilan zaiflashib qolgan tomizm 19 asrda neotomizm tobor kuchayib borayotgan ishchilar harakatini susaytirish vositasi sifatida foydalanildi.