«sharq» nashriyot-matbaa

23
 
Toshkent bosib 
olinishining 
strategik ahamiyati 

---

 
Toshkent shahrining bosib olinishiga podsho hukumati jiddiy tayyorgarlik ko'rdi. 
Chunki  Toshkentni  egallash  —  Rossiya  imperiyasining  O'rta  Osiyodagi  harbiy 
yurishlarini keng qamrovda va tayanch hududga ega bo'lgan holda olib borilishini 
ta'minlar  edi-  Bu  shahar  O'rta  Osiyoni  bosib  olish  uchun  asosiy  yo'lak,  harbiy 
qo'shinlarning  kelgusidagi  harakatlari  uchun  tayanch  nuqta  vazifasini  bajara 
oladigan joy hisoblangan. 
1864-yil 1-oktabrida M. Chernyayev o'zini podshoga yaxshi 
ko’rsatish  uchun  tezlik  bilan  Toshkentni  qo'lga  kiritmoqchi 
bo'ldi. Lekin uning bu rejasi amalga oshmadi. M. Chernyayev 
70 nafardan ziyod askarlaridan ajralib, Chimkentga chekinishga majbur bo'ldi. 
Uning Toshkentni egallash uchun olib borgan birinchi harakati natija bermagach, 
yangi  hujumga  tayyorgarlik  boshladi.  Uning  bu  tayyorgarligi  bahorgacha  davom 
etdi va 1865-yil aprel oyi oxirida podsho hukumatining harbiy qo'shinlari Toshkent 
yaqiniga joylashtirildi. M. Chernyayev boshchiligidagi harbiy qo’shin Toshkent 
shahridan  25  km  uzoqlikdagi  Chirchiq  daryosining  chap  sohilida  joylashgan 
Niyozbek  qal'asiga  kelib,  uni  jangsiz  topshirishni  taklif  qiladi,  lekin  qal'a 
himoyachilari rad javobini berib, mudofaaga 
Toshkent. Eski shahar  o'tadi.  Himoyachilar  va  istilochilarning  harbiy  kuchlari 
o'rtasidagi  farq  juda  katta  edi.  Qal'a  to'xtovsiz  ravishda  to’plardan  o'qqa  tutilib, 
devorlari  buzib  tashlandi.  Devorlarning  buzilgan  joylaridan  bosqinchilar  qal'aga 
kirib,  uni  egallashga  muvaffaq  bo'ldilar.  Oqibatda  Toshkent  darvozasi  deb  nom 
olgan Niyozbek qo'rg'oni dushman qo'liga o'tdi. Ushbu qal'aning qo'lga kiritilishi M. 
Chernyayevga  Toshkent  suv  ta'minotidan  uzib  qo'yish  imkonini  berdi.  Uning 
buyrug'i  bilan  Toshkent  shahri  aholisini  suv  bilan  ta'minlaydigan  Chirchiq 
daryosidagi  to'g'on 
buzib  tashlana
 M.  Chernyayev 
boshchiligidagi  istilochilar  1865-yil  may  oyida  bevosita 
Toshkentga  hujum  boshladi.  Toshkent  mudofaasida  shahar 
himoyachilari  va  Qo'qon  xonligi  qo’shinlari  amirlashkar  Aliquli  boshchiligida 
qarshilik  ko'rsatdi.  Ayovsiz  janglarda  Aliqulining  yaralanib  vafot  etishi  shahar 
himoyachilarini  sarosimaga  solib  qo'ydi.  Himoyachilarning  yagona  harbiy 
boshliqsiz qolishi istilochilar-