«sharq» nashriyot-matbaa

24 
 
 
Shaharga 
dastlabki hujum
 
Shaharning 
egallanishi 

---

 
ning  qo’li  ustun  kelishiga  olib  keldi.  Toshkent  himoyasiga  Buxoro  amirligidan 
kechikib  yetib  kelgan  qo'shinlarning  foydasi  tegmadi.  Chernyayev  qo'shinlari 
Kamolon  darvozasi  yonidan  devorni  buzib  shaharga  kirdi.  Ularga  toshkentlik 
sarbozlar va aholi shaharning har bir mahalla ko'chasida tashkil qilingan to'-siqlarda 
qattiq  qarshilik  ko'rsatdi.  Toshkentning  har  bir  qarich  yeri  uchun  ko'cha  va 
mahallalarda  janglar  davom  etdi.  Asosiy  jang  Toshkent  darvozalarining  Kamolon 
darvozasidan  Xadradagi  markaziy  ramziy  Oltin  kalitlari  bozorga  boradigan 
ko’chada  bo'lib,  podsho  qo'shinlari  to'rtta  to'p  himoyasida  bo'lgan  to'siqdan  o'ta 
olishmadi. Ammo M. Chernyayev qo'shinining bir qismi bu vaqtda shahar qal'asini 
egallab, shu yerdan shahar ichkarisini to'plardan o'qqa tutadi. Himoyachilar shaharni 
o'qqa  tutilishidan  saqlash  maqsadida  qal'aga  qo'yadilar.  Bu  bilan  qal'adan  podsho 
qo'shinlarini chiqib ketishga majbur qildilar. 
Kamolon darvozasi tomonga chekingan M. Chernyayev qo'shinlari ertalab 
yana  jangga  o’tishdi.  Shahar  yong'in  ichida  qoldi.  Suv  yo'llarining  to'sib 
qo'yilganligi yong'inlarni o'z vaqtida o'chirish imkonini bermadi. 
Shahar  qurol  kuchi  bilan  egallab  olingach,  M.  Chemyayev  17-iyunda 
Beshyog'och,  Ko'kcha,  Sebzor  va  Shayxontohur  dahalarning  oqsoqollarini 
chaqirdi.  Muzokarada  Toshkent  qozikaloni  Hakimxo'ja,  Abulqosim  eshon, 
Solihbek  dodhoh  va  shaharning  boshqa  nufuzli  kishilari  ishtirok  etdi.  M. 
Chernyayev xalqaro doirada o'z xatti-harakatlarini oqlash maqsadida go'yoki 
Toshkent  ixtiyoriy  ravishda  taslim  bo'ldi  va  aholi  tinchligi  uchun 
toshkentliklar  o'zlari  Rossiya  askarlariga  uning  darvozalarini  ochib  berdi, 
degan  xatni  imperator  nomiga  yozishlarini  talab  qiladi.  Oqsoqollardan  9 
nafari shaharni ixtiyoriy ravishda topshirish» to'g'risidagi sulhni imzolashga 
majbur  bo'lishdi.  Jahon  ommasi  bu  xatning  mazmunidan  xabardor  bo'lishi 
uchun  podsho  hukumati  tomonidan  barcha  choralar  ko'rilgan  edi.  Bunday 
soxta  xat  yozilishiga  qarshi  bo'lgan  Solihbek  dodhoh,  Abulqosim  eshon, 
Hakimxo'ja  singari  vatanparvarlar  Sibirga  surgun  qilingan.  Shu  bilan 
Toshkent  podsho  hukumati  ixtiyoriga  o'tib,  Turkiston  o'lkasining  harbiy, 
siyosiy va ma'muriy markaziga aylantirildi. 
Harbiy  istilochilik  yurishlari  natijasida  bosib  olingan  hududlarda 
Turkiston viloyati tuzilib, unga harbiy qo'shin qo'mondoni, general-mayor M. 
Chernyayev gubernator qilib tayinlandi. 1865-yil 6-avgustda qabul qi- 
25 
 

---

 
lingan «Turkiston viloyatini boshqarish to'g'risidagi Muvaqqat Nizom»ga 
muvofiq  viloyatda  harbiylashtirilgan  boshqaruv  tartiblari  o'rnatildi.  Viloyat 
bo'limlarining harbiy asosda tashkil qilinishidan maqsad podsho hukumatining  
kelgusidagi  harbiy  rejalari  amalga  oshirilishida  tayanch  ma'muriy  hudud 
vazifasini o'tashi ko'zda tutilgan edi.