«sharq» nashriyot-matbaa aksiyadorlik kompaniyasi

§. BASHORATLAR USULLARI

Geografik bashoratlashda turli xil usullardan foydalaniladi. Qanday usullardan foydalanish bashoratning maqsadi va muddati- ga bog‘liq bo‘ladi. Qisqa muddatli geografik bashoratlarda land- shaft-indikatsiya usuli, uzoq muddatli geografik bashoratlarni amalga oshirishda geografik o‘xshatish va ekstrapolyatsiya usuli qo‘llaniladi. Bundan tashqari juda ko‘p hollarda tizimlararo tahlil usulidan keng foydalaniladi.

Landshaft-indikatsiya usuli. Mazkur usulning mazmuni shun- dan iboratki, landshaftning bevosita ko‘rinib turadigan kompo- nentlari (o‘simlik, tuproq, relyef va boshqalar) xususiyatlarini o‘rganish orqali kuzatib bo‘lmaydigan komponentlarning holatini o‘rganish mumkin. Masalan, o‘simlik turini aniqlash va holatini o‘rganish orqali boshqa komponentlar haqida ma’lumotlarga ega bo‘lish mumkin. Agar cho‘lda yantoq o‘simligi keng tarqalgan bo‘lsa, yer osti suvlari 5—10 m chuqurlikda, agar qamish o‘sayot- gan joy bo‘lsa, yer osti suvlari 1,5—2 m chuqurlikda ekanligi va tuproqlar o‘rtacha sho‘rlanganligi haqida xulosa chiqariladi.

Shunday qilib, dala sharoitida landshaftlar o‘rganilayotganda o‘simlik, tuproq va relyefning xususiyatlariga e’tibor berilsa, boshqa komponentlar to‘g‘risida, ya’ni qaysi o‘simlik qoplami ke- yinchalik eng ko‘p tarqalishini ham bashorat qilish mumkin.