«sharq» nashriyot-matbaa aksiyadorlik kompaniyasi

§. LOYIHALASH ISHLARIDA LANDSHAFT TAHLILI

Hozirgi paytda shaharsozlik, suv inshootlari, sanoat korxona- lari va boshqa yirik inshootlarni loyihalashda landshaft tahlili qo‘llanilmoqda. Landshaft tahlili muhandislik inshootlarini to‘g‘ri joylashtirishga, tabiatda sodir bo‘ladigan noxush hodisalarning oldini olishga imkon beradi.

Landshaft tahlili deganda landshaftlarning xossa va xususiyat- larini, tuzilishini, rivojlanishini, vujudga kelish tarixini, unda ro‘y beradigan jarayonlarni o‘rganish uchun qo‘llaniladigan usullar majmuasi tushuniladi.

Landshaft tahlili usuli landshaftning ikki tarkibiy qismi bo‘lgan tabiiy va antropogen qismlarini tadqiq qilish va xaritalashni o‘z ichiga oladi. Landshaft tahlili tabiiy sharoitning o‘zgarishini baho- lash va bashoratlash uchun asos bo‘ladi.

Landshaft tahlili usuli tabiiy sharoit va resurslarni o‘rganishda yangi yerlarni o‘zlashtirish va sug‘orish hamda zovur tarmoqlarini, sanoat korxonalarini, shahar qurilishini loyihalashda qo‘llaniladi.

Tabiiy sharoit va resurslarni o‘rganishda landshaft tahlili quyidagi tartibda amalga oshiriladi.

O‘rganilayotgan hududning landshaft xaritasi tahlil qilinib, unda qanday landshaft turlari (tabiiy va antropogen) tarqalganligi aniqlanadi. Xaritadan hududda tarqalgan asosiy relyef shakllari, tuproq turlari, o‘simlik qoplami, sug‘oriladigan, sug‘orilmaydigan yerlar, yaylovlar, daryo terrasalari, sanoat korxonalari, suv inshoot- lari aniqlanadi. Muhandislik inshootlari va antropogen landshaft- larning qanday relyef shakllarida tarqalganligi tahlil qilinadi. Masalan, sholizorlar daryo qayirlarida, paxtazorlar yuqori ter- rasalarda, yaylovlar cho‘llarda yoki tog‘ yonbag‘irlarida joylashgan va h.k.

Hududni yirik masshtabli landshaft xaritalari yordamida o‘rganish ko‘pincha fatsiyalar xaritasini o‘rganish orqali amalga oshiriladi (1:2500-1:5000).

Sizga ma’lumki, fatsiyalar bir xil mikrorelyefga, geografik tuzumga, tuproq turiga, yer osti va yer usti suvlariga, mikroiqlim- ga, o‘simlik va hayvonot dunyosiga ega bo‘lgan eng kichik tabiiy hududiy komplekslardir.

Fatsiyalar xaritasining tahlili natijasida hududda qanday tuproq va o‘simlik qoplami, qanday tog‘ jinslari va qanday relyef shakllari