«sharq» nashriyot-matbaa aksiyadorlik kompaniyasi

Bitimlar tushunchasi, turlari
Fuqarolik huquqiy munosabatning aksariyati bitim-
lar orqali vujudga keladi. Bitimlar o‘z tabiatiga ko‘ra
ikki narsaga qaratilgan. 
Birinchidan,
bu qonun asosida
ruxsat etilishi, 
ikkinchi
tarafdan maxsus huquq va
burchlarga ega bo‘lishi, buning natijasida huquqiy oqi-
bat kelib chiqishidir.
Bitimlar
deb fuqarolar va yuridik shaxslarning
fuqarolik huquq va burchlarini belgilash, o‘zgartirish
yoki  bekor qilishga qaratilgan harakatlariga aytiladi.
Bitimlar 
bir taraflama, ikki taraflama
yoki 
ko‘p
taraflama
(shartnomalar) bo‘lishi mumkin.
Bir taraflama bitimni uni tuzgan shaxsning huquq
va majburiyatlari vujudga keltiradi. Masalan, vorislik
huquqi bo‘yicha vasiyatnoma meros qoldiruvchi o‘l 
-
gan   dan keyin ochiladi, vorislarga merosni qabul qi lish
yoki undan voz kechish huquqi tug‘diriladi.
Ikki taraflama yoki ko‘p taraflama bitimlar – ikki yo-
ki undan ko‘p fuqarolar, yuridik shaxslar o‘rtasida tuzi-
ladi. Bu bitimlar deyarli shartnomalar asosida vujudga
keladi. Ikki yoki ko‘p taraflama bitimlar fuqarolar
o‘rtasida uy-joyni qurib berish, mahsulot topshi 
rish,
biror-bir ishni bajarish natijasida vujudga kelishi
mumkin. Shartnomali bitimlarga korxonalar, tashki lot -
lar o‘rtasida tuzilgan bitimlar, masalan, biror-bir zavod,
sex qurib berish, mol-mulk yetkazib berish, mahsulot bi-
lan ta’minlash va boshqalar kiradi. Bitim tuzish uchun
qonunda ayrim shartlar qo‘yilgan: bitim tuzganlar muo-
malaga layoqatli bo‘lishi, bitim shakllariga rioya qilishi,
taraflar o‘z xohishini, istagini bildirishi, bitimlarning
mazmuni qonun asosida bo‘lishi mumkin.

---

57
Bitimlar 
og‘zaki
yoki
yozma
(oddiy yoki notarial
tasdiqlangan) shaklda tuziladi. Qonun hujjatlarida yoki
taraflarning kelishuvida yozma shakl belgilab qo‘yilma-
gan, jumladan, u tuzilayotgan vaqtning o‘zidayoq baja -
riladigan bitim og‘zaki tuzilishi mumkin.
Notarial tasdiqlanishi talab etiladigan bitimlardan
tashqari quyidagi bitimlar oddiy yozma shaklda tuziladi:
1. Yuridik shaxslarning o‘zaro va fuqarolar bilan bi -
tim lari.
2. Fuqarolar o‘rtasidagi belgilangan eng kam oylik
ish haqining o‘n baravaridan ortiq summadagi bitim-
lar, qonunda belgilangan hollarda esa bitim summasi-
dan qat’i nazar, boshqa bitimlar.
Quyidagi hollarda bitimlarni