«sharq» nashriyot-matbaa aksiyadorlik kompaniyasi bosh tahririyati


-§. BIOSFERA DARAJASINING XUSUSIYATLARI



Download 4,78 Mb.
Pdf ko'rish
bet182/312
Sana26.06.2021
Hajmi4,78 Mb.
#101651
1   ...   178   179   180   181   182   183   184   185   ...   312
Bog'liq
biologiya 11 uzb

24-§. BIOSFERA DARAJASINING XUSUSIYATLARI.  
BIOSFERA  HAQIDA  TA’LIMOT
Tayanch bilimlaringizni qo‘llang
.  Tirik  organizmlarning  tuzilish  da-
ra jalarini  eslang.  Biosistema  sifatida  biosferaning  yaxlitligini  ta’min-
laydigan  omillarini  ayting. 
Biosfera  tushunchasi.  Biosfera  darajasi  sayyoramizdagi  barcha  tirik 
organizmlar  va  ularning  yashash  muhitini  qamrab  olgan  yaxlit  sistema 
hisoblanadi.  Yerda  hayotning  paydo  bo‘lishi  va  rivojlanishi  biosfera  tarkibi 
va  strukturasining  shakllanishiga  olib  keldi.  Ekologik  nuqtayi  nazardan 
biosfera Yer sayyorasidagi barcha ekosistemalarni birlashtiradigan, to‘xtovsiz 
moddalar  va  energiya  almashinuvi  sodir  bo‘ladigan  global  ekosistemadir.
«Hayot qobig‘i» haqidagi dastlabki fikrlar J.B.Lamark nomi bilan bog‘liq. 
Biosfera  atamasi  birinchi  bo‘lib  fanga  1875-yili  avstriyalik  olim    Eduard 
Zyuss  tomonidan  kiritilgan.  Akademik  V.I.Vernadskiy  biosfera  haqidagi 
ta’limotni  yaratgan  (36-rasm).  Bu    ta’limotga  asosan,  biosfera  –    tabiatdagi 
barcha tirik organizmlar va ular qoldiqlari, atmosfera, gidrosfera, litosferaning 


134
tirik organizmlar yashaydigan yoki ular hayotiy faoliyati 
izlariga  ega  qismlarini  o‘z  ichiga  oladi.  Biosferani 
o‘rganish  geologik  jarayonda  hayotning  va  tirik 
moddaning  ahamiyatini  tushunib  yetishga  sabab  bo‘ldi.  
Yerning  hozirgi    qiyofasi,  uning  atmosferasi,  cho‘kindi 
jinslar,  landshaftlarning  barchasi  tirik  organizmlar 
hayot  faoliyatining  natijasidir.  V.I.Vernadskiy:  «Biosfera 
geologik  va  biologik  rivojlanishning  hamda  biogen  va 
abiogen  moddalarning  o‘zaro  ta’siri  natijasidir»,  deb 
ta’kidlagan. Biosfera bir tomondan tirik organizmlarning 
yashash  muhiti  bo‘lsa,  ikkinchi  tomondan  esa  tirik 
organizmlarning  hayotiy  faoliyati  mahsulidir.
Yer  sayyorasining  holati  ko‘p  jihatdan  unda  ya-
shaydigan  tirik  organizmlar  hayotiy  faoliyati  bilan 
bog‘liq.  Tirik  organizmlar  tomonidan  amalga  oshi-
riladigan  mod da  va  energiya  almashinuvi  Yer  sayyorasi  holatining 
turg‘unligini  ta’minlovchi  omil  sanaladi.  V.  I.  Vernadskiy  biosfera  hosil 
bo‘lishida  inson  faoliyatining  o‘rnini  alohida  ta’kidlagan.

Download 4,78 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   178   179   180   181   182   183   184   185   ...   312




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish