«sharq» nashriyot-matbaa aksiyadorlik kompaniyasi bosh tahririyati

SAXIYLIK  VA  BAXILLIK

Asl  qushning  bolasi 

Oldiga  q o ‘ymay  osh  yemas.

Aslning  xatosi  y o ‘q,

N okasning  —  atosi.

A hm oqda  aql  bo'lm as,

Aqlli  baxil  b o ‘lmas.

Baxil  avliyo  b o ‘lmas,

Avliyo  baxil  b o ‘lmas.

Baxil  bilganin  buklar,

T opganin  taxlar.

---

Baxil  boyga  borguncha,

Karamli  toqqa  bor.

Baxil  borini  qiymas,

Y o'q  uni  topolm as.

Baxil,  b o ‘lmaydi  ahil.

Baxil  b o 'lm a,  saxiy  b o ‘l,

O 'sm og'ingga  to 'g 'ri  yo'l.

Baxil  topsa,  bosib  yer,

Saxiy  topsa,  barcha  yer.

Baxil  to ‘ymas,

Baxilligini  qo'ym as.

Baxil  ehsondan  qochar,

Xasis  m ehm ondan  qochar.

Baxildan  bosh  bo'lm as,

Ahilga  sirdosh  bo'lm as.

Baxildan  om onat  ajab,

K arim dan  xiyonat  ajab.

Baxildan  tosh  so'raguncha,

G adoydan  osh  so'ra.

Baxilniki  doim   «yo'q»,

Saxiy  yo 'q   bo'lsa  ham  to'q.

Baxilning  bag'ri  qattiq.

Baxilning  bog‘i  ko'karm as,

Ko'karsa  ham   meva  bermas.

Baxilning  yerida  sunbul  ko'karm as.

Baxilning  ko'zasidagi  suvdan  na  foyda.

Baxilning  m ushugi  bor,

Sichqon  kirmas  uyiga.

Baxilning  tuzi  tatim as.

Baxilning  tuynugidan  yel  kirmas, 

Eshigidan  —  el.

---

Baxilning  sham i  oqsa,

K o ‘zining  yoshi  oqar.

Baxilning  qo'li  siqiq,

Q o iid a n   ham   dili  siqiq.

Baxilning  qo'lida  oy  bo'lsa, 

O lam ni  yoritm as.

Baxilning  hurm ati  b o ‘lmas.

B erardan  ham   bir  so'ra, 

Berm asdan  ham   bir  so'ra.

B erarm anga  beshov  ko'p, 

O larm anga  oltov  oz.

Berag‘on  qo'lim   —  olag‘on.

Berganga  bir  ham   ko'p,

Olganga  o 'n   ham   oz.

Berganga  —  q o ‘sh a-q o ‘sha, 

Bermaganga  — 

0

‘sh a-o ‘sha.

Berganing  bir  yum urta, 

O 'ldirding  turta-tu rta.

Berdining  berdi  oti  bor, 

O ldining  oldi  oti  bor.

B erm aganni  berib  uyaltir.

Bermas  kelin  keliga  suv  quyar.

Berm asning  oshi  pishm as,

Pishsa  ham   qozondan  tushmas.

Besh  panjangni  og‘zingga  tiqm a.

Bir  kunga  h o ‘kiz  o'lm as,

Ikki  kunga  egasi  bermas.

Birovga  bersam  —  essiz  oshirn, 

Uyda  tursa  —  sasir  oshim.

Boy  b o ‘lsang,  alak  kiy, 

K am bag'al  bo'lsang  —  ipak.

---

Boy  b o isa n g ,  sholg‘om   ye,

K am bag‘al  b o isa n g   —  palov.

Boy  topsa,  bosib  yer,

Botir  topsa,  barcha  yer.

Boyning  m olini  baxil  qizg‘anar.

Bor  b o iib   yem aganning  u r  tishiga,

Y o‘q  b o iib   yeym an,  deganning  ur  ichiga.

Bor  b o is a ,  k o ‘rolm aydi,

Y o‘q  b o is a ,  berolm aydi.

B o iib   yegan  b o ‘rtib  chiqar,

B utun  yegan  turtib  chiqar.

G ul  —  dasta-dasta,

G ul  berm agan  nokasta.

D o ‘nonning  toyligi  b o ‘lmas,

N okasning  —  boyligi.

Yema,  ichm a,  b o i   baxil,

Boy  b o im asan g ,  m en  kafil.

Yemas yerga  o ‘t bitar,

Ichm as  yerga  suv  bitar.

Yemas  yerda  yum ush  k o ‘p.

Yerdan  sado  chiqsa  chiqar,

Baxildan  sado  chiqm as.

Y etim chadan  boy  chiqsa,

Ayron  berm as  icharga.

Tikuvchidan  boy  chiqsa,

Qaychi  berm as  bicharga.

Zang  tem irni  kem irar,

Hasad  —  odam ni.

K am bag'alning  to ‘yi  to ‘kin  b o ia r,

Boyning  to ‘yi  yupun  b o ia r.

Keng  b o isa n g ,  kam  b o im ay san .

---

Kiygan  to ‘ning  eskirar,

Kiydirganing  eskirmas.

K o 4ngli  ochiqning  —  y o ‘li  ochiq.

K o ‘ngli  ochiqning  —  q o ‘li  ochiq,

Q o ‘li  ochiqning  —  yo ‘li.

K o ‘ngling  keng  b o ‘lsa,  hujra  ham   saroy.

M aqtasang,  saxiyni  m aqta,

Toptasang,  baxilni  topta.

M eniki  bitsin,  seniki  yitsin.

M ing  q o ‘y  beradigan  yigitning 

P eshanasida  bir  q o ‘yning  izi  b o ‘ladi.

01,  desang,  suyunar,

Ber,  desang,  kuyunar.

Ol,  desang  —  hiring-hiring,

Ber,  desang  —  diring-diring.

Olarda  —  kirar jo n im ,

Berarda  —  chiqar jonim .

Olarda  —  olm on,  berarda  —  bezgak.

Olarda  hisobi  —  to'qqiz,

Berarda  sanog'i  —  o ttiz .

01im sog‘ing  b o 'lsa -b o ‘lsin,

B erim sog‘ing  bo'lm asin.

Olishda:  Bismillo,

Berishda:  Astag'furillo.

Olishda:  H oy-hov,

Berishda:  Voy-voy.

01-olchining  d o ‘sti  k o ‘p.

B er-berchining  do'sti  yo'q.

O shxonang  keng  —  g o ‘rxonang  keng. 

O qqan  ariqdan  suv  oqar.

---

Patirdan  qil  chiqm as,

Baxildan  pul  chiqm as.

Pishiq  b o iib   netarsan,

Sodda  yetar  boshingga.

Saxiy  bilan  baxil  bir  buloqdan  suv  ichm as.

Saxiy  bilan  baxilni  eshagining  to ‘qimi  bildirar.

Saxiy  b o im a sa ,  baxil  harom   o la r .

Saxiy  topsa,  o ‘rtada,

Baxil  topsa,  xaltada.

Saxiy  xor  b o ‘lmas,

Baxil  behishtga  kirmas.

Saxiyning  ishiga  baxilning  tishi  qam ashar.

Saxiyning  o ‘ng  q o ii   berar,

C hap  q o ii  bilmas.

Saxiyning  xayriga  baxilning  boshi  og‘rir.

Sog‘ay  desang,  suti  y o ‘q,

Qirqay  desang,  ju n i  yo‘q.

Suv  ichirm asga  sut  ichir.

Suvsiz  yerda  tol  b o im a s,

Q ovoqanda  boi  b o im as.

Sukutda  hikm at  ko'p,

Bulutda  —  him mat.

S o‘rab  berguncha,  urib  ber.

Tangrining  m olini  shayton  qizgkanar.

T antiga  tanbeh  yo‘q.

Taqlidchiga  tole  yor,

Hasadchiga  —  halokat.

T egirm onda  tu g ilg a n   sichqonning  fe ii  keng.

Tikadigan  beka  b o isin ,

Kiyadigan  c h o ii  b o is in .

---

T og1  belgisi  tosh  bilan.

Boy  belgisi  osh  bilan.

T u g in as  xotinga  igna  ham   davlat.

Uying  to r  bo'lsa  ham ,

K o‘ngling  keng  b o isin .

Xayr  qilsang,  butun  qil.

Xayr  ham   —  xayr,

Dalolat  ham   —  xayr.

Xayrli  q o i   qayrilmas.

Xasis  to 'y   qilsa,  bakovul  b o ‘lma.

Xasis  hayosiz  bo'lar,

Yeri  giyo(h)siz  bo'lar.

Xasisdan  don  tilaguncha,

G adoydan  non  tila.

Xasisdan  tuxum   olsang,  sarig'i  chiqm as.

Xasisning  pulidan  yulduz  yaqin.

Xashak  o 'ti  xonani  kuydirar,

H asad  o 'ti  tanani  kuydirar.

C herchidan  podsho  b o is a ,

In'om i  igna  bo'lar.

C hum soxga  ch o 'm ich   tegsa,  ch o 'm ich d a  qoqar.

C h o io q n in g   sayri  yo'q,

Xasisning  —  xayri.

Shabnam ga  quduq  to'I mas,

Dunyoga  baxil  to'ym as.

Eshak  bo'lsin,  xayrli  b o is in .

Yaxshi  topsa,  elga  yoyar,

Y om on  topsa,  go'rga  yoyar.

---

Yaxshining  ko'ngli  —  to g ',

Baxilning  ko'ngli  —  dog'.

Yashirib  yeganning  qorni  to ‘ymas.

O 'zi  yemas,  itga  bermas.

0 ‘ziga  baxillik  qilgan,

0 ‘zgaga  saxiylik  qilmas.

O lrdak  bergan  g‘oz  olar.

Q aynananiki  —  o 'rta d a,

K elinniki  —  xaltada.

Q allobning  bolidan 

Saxiyning  zahri  yaxshi.

Q am ish  suvga  t o 'у mas,

Xasis  —  pulga.

Q arnog'i  yo‘q  uyida,

O dam i  y o ‘q  to'yida.

Q izg'anganing  qizil  itga  yem  bo'lar. 

Q izg'anchiq  buzoq  em gan  uloqni  k o ‘rolmas. 

Q im m ati  oz  —  him m ati  oz.

Qora  suv  chanqoq  qondirm as,

Baxil  kishi  q o 'n o q   qo'ndirm as.

Qush  —  qanoti  bilan,

Er  —  him m ati  bilan.

Q o'y  bergan  kishi  ipidan  qochm as,

Qiz  bergan  kishi  —  sepidan.

Q o‘lim  ochiq  —  yuzim   ochiq.

Q o ‘lingdan  berm asang,  y o iin g d an   ber, 

Y o'lingdan  berm asang,  so‘zingdan  ber.

Q o ‘chqor  b o 'lar  qo'zining 

P eshonasi  d o 'ng  bo'lar.

---

O g‘a  b o i a r   yigitning 

Peshonasi  keng  b o ia r.

H ar  kim  him m atiga  yarasha  topar.

H aris  b o ig a n   haqir  b o ia r.

H aris  qarisa  ham ,  harisligi  qarim as.

H asad  k o ‘chatini  ekkan,

Balo  m evasini  yer.

H asad  o i i n i   daryo  o ‘chirolm as.

H asad  qilm a,  havas  qil.

H im m at  —  erdan,  arvoh  —  go‘rdan.

H im m ati  y o ‘qning  hurm ati  y o ‘q.

HimmatU  k o ‘kka  ko ‘tarilar,

H im m atsiz  yerga  ko‘milar.

H im m atli  h im m atidan  topar.