Sharq mamlakatlari iqtisodiyoti, siyosati va turizm

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS

TA’LIM VAZIRLIGI


TOSHKENT DAVLAT SHARQSHUNOSLIK UNIVERSITETI
“SHARQ MAMLAKATLARI IQTISODIYOTI, SIYOSATI VA TURIZM” FAKULTETI

“SHARQ MAMALAKATLARI IQTISODIYOTI” KAFEDRASI

“IQTISODIYOT NAZARIYASI” FANIDAN

KURS ISHI

Mavzu: “Janubiy Koreyada sug’urtalash tizimining shakllantirilishi va uning moliyalashtirilishi”

5231000 - “Xorijiy mamlakatlar iqtisodiyoti va mamlakatshunoslik”

Bajardi: 3-kurs Koreys-ingliz Mamarasulova Iroda

Ilmiy rahbari:
Topshirgan sanasi:
Himoya qilgan sanasi:
Baho:


Toshkent – 2022

MUNDARIJA

KIRISH..................................................................................................3

1-BOB. SUG’URTALASH TIZIMINI RIVOJLANTIRISHNING NAZARIY JIHATLARI................................................................................5

1. 
   Sug’urta xizmatlari bozorining mazmuni, vazifasi va turlari.................................................................................................................5
   
2. 
   Sug’urta tizimining moliyalashtirilishi........................................12
   

2-BOB. JANUBIY KOREYADA SUG’URTALASH TIZIMI……23
2.1.Janubiy Koreyada sug’urtalash tizimi va uning turlari……...…….23
2.2. Sug’urta kompaniyalarining faoliyati tahlili……………...……....29
XULOSA...............................................................................................40
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR........................................................43

KIRISH

Mavzuning dolzarbligi. Sug‘urta ijtimoiy munosabatlar tarixiy kategoriyalaridan biridir. U jamiyat qurilishining ilk davrlaridan yuzaga kelib, asta sekin ijtimoiy ishlab chiqarishning ajralmas hamroxiga aylandi. Sug‘urta iborasining birlamchi ma’nosi «qo‘rquv» («strax») so‘zi bilan bog‘liqdir. Mulk egalari bir-birlari bilan ishlab chiqarish munosabatlariga kirishar ekanlar, mulkining saqlanishiga, tabiiy ofatlar, yong‘in, o‘g‘irlik va iqtisodiy hayotning boshqa ko‘zda tutilmagan xavf-xatarlari natijasida yakson bo‘lishi yoki yo‘qotilishiga nisbatan qo‘rquv xis etganlar.
Ijtimoiy ishlab chiqarishning tavakkalchilik xarakteri – bu mulk egasi va tovar ishlab chiqaruvchining moddiy farovonligi uchun xavotirlanishining asosiy sababchisidir. Shu asosda moddiy zararni manfaatdor mulk egalari o‘rtasida birgalikda qoplash g‘oyasi yuzaga keldi.
Ko‘rilgan zararni qoplashning ancha oddiy shakli natural sug‘urta bo‘lgan. Don, yem-xashak va boshqa bir turdagi oson taqsimlanadigan mahsulotlar hisobidan alohida talofat ko‘rgan dehqon xo‘jaliklariga moddiy yordam ko‘rsatilgan. Bunday sug‘urta, albatta, bir qancha chegaralangan bo‘lib, keyinchalik tovar-pul munosabatlarining rivojlanishi bilan o‘z o‘rnini pul shaklidagi sug‘urtaga berdi.
Rivojlangan jamiyat sharoitida sug‘urta mulkchilikning barcha shakllarini, korxonalar, tashkilotlar, fuqarolar daromadlari va boshqa manfaatlari himoyasining asosiy vositasiga aylandi.
Bozor iqtisodiyoti sharoitida ishlab chiqarishning uzluksizligini ta’minlashda va aholini ko‘ngilsiz hodisalardan himoya qilishda sug‘urtaning o‘ziga xos muhim o‘rni bor. Sug‘urta ishlab chiqarishning zarur unsurlaridan biri sifatida bozor iqtisodiyotiga o‘tishning muhim iqtisodiy dastaklaridan hisoblanadi. Sug‘urta bozori mulkchilikning deyarli barcha shakllarini tabiiy ofatlardan saqlashda, xilma-xil faloqatlar natijasida odamlarga yetkazilgan zararlarni qoplashda moddiy jihatdan yordam beradi.
Respublikamizda amalga oshirilayotgan islohotlar iqtisodiyotga, moliyaga, pul muomalasiga o‘z ta’sirini ko‘rsatdi, iqtisodiy qarashlarda ijobiy fikrlarning shakllanishiga sabab bo‘ldi. Endilikda har bir xo‘jalik obyektining tashkilotchisi o‘z ixtiyoridagi mol-mulkdan samarali foydalanish uchun fidokorona harakat qilish bilan cheklanib qolmay, favqulodda va tasodifiy zararlarning natijasida yetkazilishi mumkin bo‘lgan kamomadlarni tiklash, ularning oldini olish tadbirlarini ko‘rishga ham intilmoqda. Shuning natijasida bozor iqtisodiyoti sharoitida sug‘urtaga bo‘lgan talab kuchaya boshladi.
Birinchi Prezidentimizning «O‘zbekiston XXI asr bo‘sag‘asida: xavfsizlikka taxdid, barqarorlik shartlari va taraqqiyot kafolatlari» kitobida davlatni aql-idrok bilan boshqarish xalq boshiga tushgan xavf-xatarni kamaytirish va bartaraf etishdan iboratligini ko‘zda tutish lozimligiga amal qilib, sug‘urta sohasida faqat mamlakat miqyosida emas, balki tashqi munosabatlarda ham qator tadbirlar amalga oshirilganligi ko‘rsatib turibdi. Jumladan chet ellik investorlarga yordam berish maqsadida «O‘zbekinvest» eksport-import milliy sug‘urta kompaniyasi tashkil qilinib, AIG (AQSh) kompaniyasi bilan birga siyosiy xavf-xatarlardan sug‘urtalash bo‘yicha «O‘zbekinternest Interneyshl» qo‘shma sug‘urta kompaniyasi ta’sis etilgani qayd qilib o‘tildi. Shu bilan birga, tashqi sarmoyalarni ko‘proq jalb qilish maqsadida sug‘urtalashning tayanch stavkalari xalqaro amaliyotda qabul qilinganidan ancha past ekanligi ta’kidlangan.¹
Sug‘urtaga tegishli bo‘lgan qayta taqsimlash munosabatlari bir tomondan sug‘urta fondini shakllantirish, ikkinchi tomondan shu fonddan sug‘urta qatnashchilarini ko‘rgan zararini qoplash bilan bog‘liqdir.


Mavzuning o’rganilganlik darajasi.Jahon xo’jaligida mamlakatimiz iqtisodiyotini raqobatbardoshligini oshirish usullari va xalqaro raqobatning ta’siri yo’nalishlari o’rganib, tahlil qilib kelinmoqda.
Bu mavzu Porter M., Smit A., Kantilon R.,Xeksher E., Olin B.,Tyurgo A., Sey J.B., Xizrich R., Shumpeter Y. kabi taniqli iqtisodchi olimlar asarlarida o’rganilgan, Adams U., Gross G., Filips J., Xoyer V. kabi iqtisodchi olimlar raqobat strategiyasi va taktikasini shakllantirishga o’z hissalarini qo’shganlar.MDH mamlakatlari olimlaridan Kireev A., PaxomovaL., LomakinV., XeyfetsB.A., BulatovA.S., Avdokushin A.F., ProkushevE.F., PotapovM.A., SalitskiyA.I., ShaxmatovA.V.larning² raqobatning ayrim muammolariga bag’ishlangan ilmiy ishlar nashr ettirganlar. Shu qatorda o’zbek professor va olimlari Sirojiddinov N., Bekmurodov A., Rasulev A.,Nazarova G., Alimov A., Vaxobov A.,Mirxanova D., Bedrinsev A. va boashqalar o’z ilmiy ishlarida tadqiq etilgan.
Kurs ishining maqsad va vazifalari. Ushbu kurs ishining maqsadi jahon mamlakatlari iqtisodiyoti raqobatbardoshligini oshirishga ta’sir qilgan omillarni o’rganish, unnig milliy iqtisodiyotga tasirini belgilab berishdan iborat.
Ushbu maqsadga erishish uchun quyidagi vazifalar belgilab olindi:

• 
  milliy iqtisodiyot raqobatbardoshligining mazmuni va uning asosiy omillarini yoritish;
  
• 
  milliy iqtisodiyot raqobatbardoshligini tavsiflovchi ko’rsatkichlar tahlilini amalga oshirish;
  
• 
  milliy iqtisodiyot raqobat muhitini shakllantirishga ta’sir etuvchi omillarni aniqlash;
  
• 
  Jahon mamlakatlarining xalqaro raqobatbardoshlik indeksi tahlil qilib uni o’rganish;
  

Kurs ish obyekti sifatida jahon mamlakatlari iqtisodiyoti varaqobatbardoshlikni oshiruvchi omillar olindi.
Kurs ishning predmeti jahon mamlakatlari iqtisodiyotining jahon xo’jaligi tizimida raqobatbardoshligini oshirishda tashqi savdoni takomillashtirish hisoblanadi.
Kurs ishining tarkibiy tuzilishi va hajmi. Kurs ishning tarkibi kirish, ikki bob, xulosa va foydalanilgan adabiyotlar ro’yxatidan iborat. Kurs ishning birinchi bobida milliy iqtisodiyot raqobatbardoshligini oshirishning nazariy jihatlari,rivojlanish bosqichlari o’rganilgan. Ikkinchi bobida xalqaro raqobatbardoshlikni mamlakat iqtisodiyoti rivojlanishidagi o’rnikeltirilgan.

1-BOB. SUG’URTALASH TIZIMINI RIVOJLANTIRISHNING NAZARIY JIHATLARI.

1.1Sug’urta xizmatlari bozorining mazmuni, vazifasi va turlari.
Dunyoda sug'urtaga o'xshash dastlabki amaliyotlar Bobilda taxminan 4000 yil oldin uchragan. O'sha davrning tijorat markazi bo'lgan Bobilda karvon savdogarlariga qarz bergan kapitalistlar karvonlarni o'g'irlash yoki to'lovni to'lash holatlarida savdogarlarning qarzlarini yo'q qilishdi. Keyinchalik bu voqea qirol Xammurapi tomonidan qonuniylashtirildi. Hammurapi kodeksining eng katta xususiyati shundaki, unda qaroqchilar hujum qilgan karvonlarning yo'qotishlari boshqa barcha karvonlarda bo'lishishi kerakligini oldindan o'ylamagan. Bu quruqlik transportida xavflarni taqsimlashning birinchi misoli.
Miloddan avvalgi Miloddan avvalgi 600 yil atrofida hindular sug'urta xususiyatlari bilan kredit shartnomalarini tuzishni boshladilar. Oddiy tarkibga ega bo'lgan ushbu shartnomalar jamiyatlarda sug'urta fikrini rivojlantirish orqali sug'urtalashning birinchi qadamlarini ochib berish nuqtai nazaridan muhimdir. Ushbu turdagi kredit shartnomalari O'rta asrlarda rivojlanib, dengiz ssudasi va yuk tashish sug'urtasining asosini tashkil etdi.
Keyinchalik sug'urtaga yaqinroq bo'lgan dasturlar, ayniqsa, dengiz savdosi rivojlanadigan sohalarda kuzatilmoqda. Dastlabki dengiz davlatlari - karfagenliklar, rimliklar va yunonlar orasida kema tashigan yukni qarzga berish orqali portga etib bormaslik xavfini o'z zimmalariga olganlar ham bo'lgan va kema portga xavfsiz qaytib kelganida, ular bergan ssuda miqdori va ular olgan xatar evaziga foizlar jihatidan muhim ulush. Cherkov tomonidan yuqori foiz stavkalari toqat qilinmadi va bir muncha vaqt o'tgach, bu taqiqlandi. Ehtimol, ushbu taqiq potentsial xavf-xatarlarga qarshi oldindan sug'urta mukofotining shaklini keltirib chiqardi va shuning uchun sug'urta g'oyasi paydo bo'ldi.
Premium sug'urta milodiy 1250-yilda Venetsiya, Florensiya va Genuya shaharlarida paydo bo'lgan. Biroq, XIV asrda bugungi ma'noda sug'urta to'g'risida gaplashish uchun kutish kerak edi. Iqtisodiy sharoitning o'zgarishi bilan savdo XIV asrdan boshlab juda muhim o'zgarishlarni ko'rsatdi. O'sha paytda sug'urta dengiz savdosida eng rivojlangan Italiyada kerak edi va dengiz sug'urtasi tushunchasi bu yerda birinchi marta paydo bo'ldi. Birinchi sug'urta polisi sifatida qabul qilingan shartnoma 1314-yil 23-oktyabrda tuzilgan va "Santa Klara" kemasining yukini Italiyaning Genuya bandargohidan Majorkaga etkazib berishni tashkil qilgan. Birinchi sug'urta kompaniyasi 1347-yilda, shuningdek, Genuyada tashkil topgan. Sug'urta to'g'risidagi birinchi qonuniy qonun 1424-yilda nashr etilgan "Barselona" farmonidir. Italiyada boshlanganidan so'ng, dengiz sug'urtasi, ayniqsa, XV asrda Angliyada rivojlangan.
Dengizda boshlangan va rivojlangan sug'urta biznesi keyinchalik hayotni sug'urtalash g'oyasini keltirib chiqardi. Kema va uning yuklarini sug'urtalash kapitan, yo'lovchilar va ekipajni sug'urtalash g'oyasini keltirib chiqardi. XVII asrda italiyalik bankir Tonti tomonidan joriy qilingan "Tontinlar" deb nomlangan tizimda ba'zi odamlar birlashib, ma'lum vaqt oralig'ida ma'lum miqdordagi pulni qo'yishdi va davr oxirida tirik qolganlar ular orasida pulni bo'lishishdi. Aksariyat odamlar boshqalarga qaraganda uzoqroq umr ko'rishiga ishonganliklari sababli juda mashhur bo'lgan ushbu tizimda, o'lganlar moddiy zarar ko'radi va o'lim xavfi uchun mukofot puli to'lash ko'zda tutilgan.
XVII asrning ikkinchi yarmi sug'urtaning rivojlanishiga sabab bo'lgan ikkita muhim voqeaga guvoh bo'ldi. Ulardan birinchisi - bu sug'urtalashda statistik usullar va usullarni qo'llash (Ehtimollarni hisoblash), ikkinchisi – 1617-yil 2-sentyabrda Londonda yuz bergan, to'rt kun davom etgan va 13.000 ta uyning yonib ketishiga sabab bo'lgan katta yong'in. Cherkovlar yerlarni sug'urtalashning paydo bo'lishiga olib kelgan ushbu voqea jamoatchilikka katta ta'sir ko'rsatdi va bunday ofatlar oqibatlaridan ehtiyotkorlik bilan foydalanish g'oyasini tug'dirdi. Ushbu rivojlanayotgan g'oya asosida 100 yilda "Yong'in idorasi" tashkil etilgandan so'ng, 1667-yilda raqib sheriklik sifatida paydo bo'lgan birinchi "Do'stlik jamiyati" yong'indan sug'urta kompaniyasi ish boshladi. 1684-yilda Lloyd'sning Angliyada asos solishi bilan sug'urta sohasida yangi davr boshlandi. Londondagi Edvard Lloyd ismli kofexona kema egalari, ishbilarmonlar va savdogarlar dengiz savdosi to'g'risida ma'lumot almashadigan joyga aylandi. Bu erda kema yoki kemaning yuklari uchun kafolatlar bergan odamlar "anderrayterlar" sifatida hujjatlarni rasmiylashtirish orqali ishlay boshladilar va yana bu odamlar Edvard Lloyd vafotidan keyin o'zaro Lloyd's nomli jamoat tashkil etishdi. Lloyd's 1688-yilda Buyuk Britaniya parlamenti tomonidan qabul qilingan qonun bilan Ittifoqga kiritilgan. Lloyd's birinchi yillarida faqat dengiz sug'urtasi sohasida faoliyat yuritgan bo'lsa, keyinchalik erlarni sug'urtalash sohasiga o'tdi va bugungi kunda u barcha turdagi sug'urtalarni amalga oshiradigan muassasaga aylandi. Lloyd's - bu dunyoda noyob bo'lgan mutlaqo noyob sug'urta kompaniyasi. Lloyd's sug'urta kompaniyasi emas, balki anderrayterlar hamjamiyati va uyushmasi, shuningdek, jahon transport razvedkasining markazi. Lloyd'sning eng o'ziga xos xususiyati shundaki, Lloyd a'zolari o'zlarining barcha mol-mulklari bilan javobgar bo'lishadi va hech qachon sug'urtalangan shaxs bilan bevosita aloqada bo'lmaydilar va o'zaro munosabatlar vositachilar yoki "Brokerlar" deb nomlangan kompaniyalar bilan o'rnatiladi. Brokerlar Lloyd's bilan ishlash va mijozning sug'urtasi va tovon puli bilan shug'ullanish uchun bu erda ro'yxatdan o'tishadi.³
Dengiz sug'urtasi bilan bog'liq bo'lgan individual baxtsiz hodisalar, yerni sug'urtalashda va poezdlarda sodir bo'lgan baxtsiz hodisalar baxtsiz hodisalar sug'urtasida zamonaviy sug'urtaning paydo bo'lishiga olib kelgan bo'lsa, sanoatning rivojlanishi bilan bog'liq bo'lgan katta texnik zarar muhandislik sug'urtasining rivojlanishiga olib keldi.
XX asrning boshlarida sug'urta kompaniyalari har qanday sug'urta ehtiyojlarini qondirish uchun o'z tashkilotlarini yakunlagan tashkilotlar sifatida Sugʻurta jamgʻarmasi milliy iqtisodiyot zaxira jamgʻarmasining muhim va oʻziga xos boʻgʻini hisoblanadi, milliy iqtisodiyotni turli tasodiflardan moliyaviy himoya qiladi. Rivojlangan mamlakatlarda sugʻurta ishi nihoyatda taraqqiy etgan boʻlib, bu mamlakatlar yalpi ichki mahsulotida sugʻurta badal (mukofot)lari hajmi oʻrtacha 8—12 % ni tashkil etadi. Sugʻurta qilinadigan obʼyektga qarab mulkiy sugʻurta (yuridik va jismoniy shaxslarning mulkiy manfaatlari, binolar, ekinlar, uy hayvonlari, molmulk, transport vositalarini sugʻurtalash), shaxsiy sugʻurta (inson, sogʻligʻi, hayoti, mehnat qobiliyatini sugʻurtalash), uchinchi shaxslar oldidagi javobgarlik sugʻurtasi (transport egalarining fuqarolik javobgarligini, kredit oluvchilarning bank oldidagi kreditni oʻz vaqtida qaytarish javobgarligini sugʻurtalash va boshqalar)ga boʻlinadi. Sugʻurta tartibi va shartlari, turlari, obʼyektlari mamlakatdagi qonunchilik bilan belgilanadi. Mustaqillikka erishguniga qadar 1918-1991 yillarda Oʻzbekiston Respublikasida sugʻurta faoliyatini sobiq Ittifoq miqyosida yagona boʻlgan davlat sugʻurta idorasi („Gosstrax“) va uning ittifoqdosh respublikalardagi boshqarmalari amalga oshirgan. 1991-yildan OʻzRda oʻtkazilgan chuqur iqtisodiy islohotlar jarayonida bozor iqtisodiyotiga oʻtishning dastlabki bosqichlarida davlat organlari qayta tashkil etildi, ularga raqobatda boʻla oladigan turli mulkchilik shaklida sugʻurta kompaniyalari va agentliklari vujudga keldi. Sugʻurta xizmati bozori, sugʻurta faoliyatining asosiy yoʻnalishlari, huquqiyqonunchilik asoslari yaratildi. 1993-yil 6-mayda Oʻzbekiston Respublikasining „Sugʻurta toʻgʻrisida“ qonuni qabul qilindi. Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentining 1997-yil 25-fevraldagi farmoniga koʻra Moliya vazirligi huzurida faoliyat koʻrsatib kelayotgan Davlat sugʻurta bosh boshqarmasi „Oʻzagrosugʻurta“ sugʻurta kompaniyasi shaklida qayta tashkil etildi, „Kafolat“ sugʻurta kompaniyasi, „Madad“ sugʻurta agentligi, „Oʻzbekinvest“ eksportimport milliy sugʻurta kompaniyasi va boshqa oʻz faoliyatini boshladi.
Sugʻurtalash majburiy va ixtiyoriy shakllarda amalga oshiriladi. Majburiy sugʻurtaning oʻzi majburiy va majburiy davlat sugʻurtasiga boʻlinadi. Ularning har ikkalasi ham qonunchilik hujjatlariga muvofiq joriy etiladi. Oʻzbekistonda umumiy foydalanishdagi avtomobil transporta, suv, havo, temir yoʻl transportlari yoʻlovchilari, transport vositalari egalarining fuqorolik javobgarligi va boshqalarga majburiy sugʻurta turlari belgilangan. Oʻzbekiston Respublikasi Mudofaa, Ichki ishlar, Favqulodda vaziyatlar vazirliklarining harbiy xizmatchilari, Milliy xavfsizlik xizmati, Davlat chegaralarini qoʻriqlash, Davlat bojxona, Davlat soliq qoʻmitalari xodimlari majburiy davlat sugʻurtasiga olingan va bunday sugʻurta turlari uchun sugʻurta badali (mukofoti) davlat byudjeti hisobidan toʻlanadi. Ixtiyoriy sugʻurta turlari sugʻurta munosabatlarida qatnashuvchi tomonlarning oʻzaro roziligi va yozma shartnoma asosida amalga oshiriladi, sugʻurta javobgarligi hajmi (sugʻurta narxi), sugʻurta badali (mukofoti) miqdori, sugʻurta hodisasi yuz berganda toʻlanadigan sugʻurta puli (sugʻurta qoplamasi, tovoni) summasi — shartnoma shartlari sugʻurta qiluvchi bilan sugʻurta qilinuvchi tomonlar oʻrtasida kelishiladi. Oʻzbekiston Respublikasida jami sugʻurta kompaniyalarining sugʻurta javobgarligi 3,25 trln. soʻmni, yigʻilgan badallar (mukofotlar) tushumlari summasi 21,7 mlrd. soʻmni, toʻlangan sugʻurta puli (koplamalari) summasi 2,4 mlrd. soʻmni tashkil etadi; sugʻurta toʻlovlarining umumiy tuzilmasida mol mulk sugʻurtasi 70 %, shaxsiy sugʻurta 6,2 %, javobgarlik sugʻurtasi 5 % dan iborat boʻldi (2002). 2004-yilda Oʻzbekistonda 20 dan ortiq, shu jumladan 10 ta yirik davlat aksiyadorlik, nodavlat sugʻurta kompaniyalari faoliyat kursatadi.⁴
Oʻzbekiston Respublikasida sugʻurta sohasida tartibga soluvchi qonunchilik hujjatlari, normalari xalqaro standartlarga muvofiklashtirilgan.
Respublikada sugʻurtaga oid huquqiy munosabatlar Oʻzbekiston Respublikasining yangi “Sugʻurta faoliyati toʻgʻrisida” ⁵qonuni bilan tartibga solinadi.
Rossiyalik iqtisodchi olim B.Serbinovskiy fikricha: “sug'urta — yuridik va jismoniy shaxslar to'laydigan sug'urta badallari (mukofotlari)dan shakllanadigan pul fondlari hisobidan muayyan voqea (sug'urta hodisasi) ro'y berganda ushbu shaxslarning mulkiy manfaatlarini himoya qilish bo'yicha munosabatlar tizimidir”. ⁶Ammo shuni yoddan chiqarmaslik zarurki, sug'urta nafaqat yuridik yoki jismoniy shaxslarning mulkiy manfaatlarini himoya etuvchi vosita, balki jismoniy shaxslarning hayotiga, sog'lig'iga baxtsiz hodisalar sodir bo'lishi natijasida shikast yetkazilganda ularga sug'urta to'lovlarini berish yo'li bilan himoya etuvchi vosita hamdir. Shu bois, B.Serbinovskiy bergan ta’rifni ham to'liq deb bo'lmaydi. Yana bir iqtisodchi olima N.Bendina sug'urtaning ijtimoiy-iqtisodiy mohiyatini ochib berish maqsadida quyidagilami ta’kidlavdi: “yuridik va jismoniy shaxslar zarar ko'rganda ko'rilgan zararni ko'pchilik shaxslar o’rtasida taqsimlash orqali uni qoplash usulidir”. ⁷
Darhaqiqat. sug'urta fondi ko'pchilik jismoniy va yuridik shaxslaming to‘laydigan sug'urta mukofotlari hisobiga shakllanib, ushbu fondni shakllantirishda ishtirok etgan shaxslaming mulkiy manfaatlariga tabiiy hodisalar ro'y bcrishi natijasida zarar yetganda. ushbu fonddan sug'urta qoplamasi beriladi. Lekin, hammaga emas. Yana bir marta ta’kidlash lozimki, faqat shu fondni tashkil etishda qatnashgan shaxslargagina beriladi. Ya'ni bir shaxs ko'rgan zarar ko'pchilik o'rtasida taqsimlanadi. Shu ma'noda. N.Bendina tomonidan berilgan ta'rif sug'urtaning iqtisodiy mohiyatini qisman yoritib bera oladi deb ayta olamiz. Bunga o'xshash ta'riflarni ko'plab keltirish mumkin. Shu bilan bir qatorda, ularning hammasida ba'zi bir kamchiliklami ko'rish mumkin. Bizning fikrimizcha, sug'urta deganda tabiiy hodisalar ro'y berishi natijasida yuridik va jismoniy shaxslaming mol-mulki va sog'ligiga zarar yetkazilganda, bu zararlarni qoplashga mo'ljallangan maxsus maqsadli pul fondlarini shakllanishi va undan foydalanish bilan bog'liq iqtisodiy munosabatlar yig'indisi tushuniladi.
1.2. Sug’urta tizimining moliyalashtirilishi

1^ O‘zbekiston XXI asr bo‘sag‘asida: xavfsizlikka taxdid, barqarorlik shartlari va taraqqiyot kafolatlari-I.A.Karimov 2003-yil

2^Портер М. Международная конкуренция. Пер. с англ. / Под ред. и с предисловием В. Д. Щетинина. - М.: Международные отношения, 1993. - С.56-63, Э.Хекшер, Б.Олин. Теория международной торговли/ классичуская теория международной торговли. - М.: Международные отношения, 1995. - С.22-29., Киреев А. Международная экономика. Часть 1.М., 2004, Киреев А. Международная экономика. Часть 2 - М., 2004. - С.73-76., Пахомова Л.: Модели процветания (Сингапур, Малайзия, Таиланд, Индонейзия). - М., 2000. - С.23-28., Ломакин В. Мировая экономика. Учебник. - М., 1998, 2002, 2004. - C.23,45-47,55., Хейфец Б.А. Мировой опыт успешных модернизаций. //Международная экономика,№6, 2011.-С.23.,Булатов А.С. «Мировая экономика и МЭО» Учебник. - М.: Издательско-торговая корпорация “Дашковик и К” , 2008. - С.45., Авдокушин А.Ф. Международные экономические отношения. Учебное пособие - М.: 2008. - С.67., Прокушев Е.Ф. Внешнеэкономическая деятельность, Учебник. М.: Издательско-торговая корпорация “Дашковик и К”, 2006. - С.104., Потапов М.А., Салицкий А.И., Шахматов А.В. Экономика Соврепенной Азии: Учебник. - М.: Международные отношения, 2008. - С.89.

3^RSA sug'urta guruhi tarixi 2011-yil 2-sentyabr,Entsiklopediya

4^ Stat.uz internet sayti ma’lumotlari hamda wikipediyadan foydalanildi

5^ 2002-yil 5-aprelda qabul qilingan

6^

7^