Sharof rashidov nomidagi samarqand davlat universiteti kadrlarni innovatsion boshqarish

Nazorat savollari va topshiriqlari

1. 
   Kadrlar ishida innovatsion menejment qanday aniqlanadi? Uning asosiy maqsad va vazifalari nimadan iborat?
   
2. 
   Kadrlar ishida innovatsion menejmentning asosiy tamoyillari va usullarini ko‘rib chiqing.
   
3. 
   Innovatsion kadrlar menejmenti qanday funksiyalardan iborat?
   
4. 
   Kadrlar ishidagi innovatsion menejmentning konseptual apparati. Tushunchalarga ta’rif bering: innovatsion progress, regress, stabilizatsiya.
   
5. 
   Innovatsion rivojlanish jarayoni qanday tavsiflanadi.
   
6. 
   Kasbiy nuqtayi nazardan “inqiroz” ga ta’rif bering.
   
7. 
   Innovatsion stagnatsiya nima?
   

II BOB. TASHKILOTLARDA INNOVATSIYA


2.1 Innovatsiya tushunchasi, ularning tasnifi va o‘ziga xosligi.
2.2 Kadrlar yangiliklari: tushunchasi va xususiyatlari.
2.3 Xodimlarning innovatsion salohiyati va uni rivojlantirish.
2.4 Kadrlar faoliyati va kadrlar islohotlari.


2.1 Innovatsiyalar tushunchasi, ularning tasnifi va o‘ziga xosligi

Birinchi marta “innovatsiya” atamasi XIX asrda madaniyat­shunoslikning ilmiy tadqiqotlarida paydo bo‘ldi va so‘zma-so‘z ma’noda bir madaniyatning ba’zi elementlarini boshqasiga kiritishni anglatadi.

Innovatsiya nazariyasining asosiy qoidalari 1930-yillarida taniqli iqtisodchi Y.Shumpeter tomonidan ifoda etilgan. O‘sha paytda innovatsiyalar haqida hali gap ketmagan, balki rivojlanishdagi yangi o‘zgarishlarning kombinatsiyalari haqida gapirdi, u buni yangi iste’mol tovarlari turlarini, yangi ishlab chiqarish va transport vositalarini, sanoatdagi bozorlar va tashkil etish shakllarini joriy etish va ulardan foydalanish maqsadida o‘zgartirish deb belgilagan. U innovatsiyalarni tadbirkorlik ruhi bilan qo‘zg‘atilgan ishlab chiqarish omillarining yangi ilmiy va tashkiliy kombinatsiyasi sifatida talqin etadi⁹.
XX asrning 30-60-yillaridan boshlab innovatsiya muammosi iqtisodiy nazariyaning asosiy oqimi va uni amalda qo‘llash yo‘nalishida qoldi.
Rossiyada innovatsiyalar ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishning vositasi va usuli sifatida birinchi bo‘lib, XX asrning 70-yillari oxiri va 80-yillari boshlarida gaplashdi. Dastlabki asarlar ijtimoiy xarakterga ega edi. Ushbu nazariyani ishlab chiqqan G‘arbiy Yevropa tadqiqotchilari orasida G.Mensh, X.Friman, Van Deyn, A.Klanknextlarni ta’kidlash kerak. Sovet iqtisodiy adabiyotida innovatsion nazariyani tahlil qilish S.P.Aukutsionek ishlarida eng to‘liq aks etgan.
80-90 – yillarda innovatsion tadqiqotlar kuchaytirildi. “Innovatsiya” atamasi Rossiyaning o‘tish iqtisodiyotida mustaqil ravishda ham, “innovatsion faoliyat”, “innovatsion jarayon”, “innovatsion yechim” va boshqalar kabi bir qator tegishli tushunchalarni belgilash uchun faol ravishda qo‘llanila boshlandi.
Ilmiy adabiyotlarda innovatsiya tushunchasining yuzdan ortiq ta’riflari mavjud. Turli mualliflar, asosan chet ellik mualliflar (N.Monchev, I.Perlaki, V.D.Xartman, E.Mensfild, R.Foster, B.Tvist, I.Shumpeter, E.Rodjers va boshqalar), ushbu tushunchani o‘z tadqiqotlari obyekti va mavzusiga qarab sharhlaydilar.
Yu.P.Morozov innovatsiyalarni yangi texnologiyalar, mahsulot turlari, ishlab chiqarish, moliyaviy yoki boshqa xaraktyerdagi tashkiliy, texnik va ijtimoiy-iqtisodiy qarorlar ko‘rinishidagi yangiliklardan daromad sifatida foydalanish deb tushunadi¹⁰. M.Huchek innovatsiyani yangi narsani (narsalar, yangiliklar, islohotlar) joriy etish deb biladi¹¹.
P. N. Zavlin, A. K. Kazansev, L. E. Mindeli., innovatsiya – bu jamiyatning ma’lum bir sohasidagi intellektual (ilmiy-texnik) faoliyat natijalaridan yoki bu jarayonning natijalarini yoki uning natijalarini takomillashtirishdan foydalanish. R.A.Fatxutdinov innovatsiyalarni boshqaruv obyektini o‘zgartirish va iqtisodiy, ijtimoiy, ilmiy va texnik samarani olish uchun innovatsiyalarni joriy etishning yakuniy natijasi deb tushunadi¹².
“Fraskati yo‘riqnomasi”ga muvofiq (IHTT tomonidan 1993-yilda Italiyaning Fraskati shahrida qabul qilingan hujjat), bozorda joriy qilingan yangi yoki takomillashtirilgan mahsulot, amalda qo‘llaniladigan yangi yoki takomillashtirilgan texnologik jarayon yoki ijtimoiy xizmatlarga yangicha yondashuv shaklida mujassam etgan innovatsiyalarning yakuniy natijasi sifatida ta’riflanadi¹³.
Innovatsion faoliyat sohasidagi rasmiy ruscha atamalar turli xil me’yoriy-huquqiy hujjatlarda qo‘llaniladigan atamalardir. Masalan, “1998-2000-yillarda O‘zbekiston Respublikasining innovatsion siyosati konsepsiyasi” innovatsiya (yangilik) – bozorda sotiladigan yangi yoki takomillashtirilgan mahsulot, amaliyotda qo‘llaniladigan yangi yoki takomillashtirilgan texnologik jarayon shaklida amalga oshirilgan yangilikning yakuniy natijasi sifatida tavsiflanadi¹⁴. Shunga o‘xshash ta’rif “O‘zbekiston Respublikasida innovatsiya va davlat siyosati to‘g‘risida” qonun loyihasida keltirilgan.
Hozirda innovatsion faoliyat sohasida umumiy qabul qilingan atamalar mavjud emas. Asosiy tushunchalar ITP (ilmiy-texnik progress), yangilanishlar, yangiliklar va innovatsiyalardir. Amalda ko‘pincha yangilanish, novatsiya va yangilik tushunchalari aniqlanadi, garchi ular orasida ba’zi farqlar mavjud.
Yangilanish yangi tartib, yangi usul, ixtiro bo‘lishi mumkin. Yangilik – bu yangilanish ishlatilganligini anglatadi (bu dinamikada ishtirok etadigan va ma’lum darajada rivojlangan yangilanish). Tarqatishga qabul qilingan paytdan boshlab yangilanish yangi sifatga ega bo‘ladi va innovatsiyaga aylanadi. G‘oya tug‘ilishidan boshlab, yangilanish yaratilishi va uni taqsimlash hamda undan foydalanishga qadar bo‘lgan davr odatda innovatsiyaning hayotiy sikli deb ataladi.
Innovatsiyalarning asosiy xususiyati yangiligidadir. U har xil parametrlarga ko‘ra baholanadi va innovatsiya turiga bog‘liq. Yangiliklarning tarqalishi, ularni yaratish kabi, innovatsion jarayonning (IJ) ajralmas qismi hisoblanadi.
Yangilanish bu uning samaradorligini oshirish uchun har qanday faoliyat sohasidagi fundamental, amaliy tadqiqot, ishlanmi va eksperimental ishlarning rasmiylashtirilgan natijasidir.
Yangilanishlar quyidagi shakllarda rasmiylashtirilishi mumkin: kashfiyotlar, patentlar, tovar belgilari, ratsionalizatorlik takliflari, yangi yoki takomillashtirilgan mahsulot uchun hujjatlar, texnologiya, boshqaruv yoki ishlab chiqarish jarayoni, tashkiliy, ishlab chiqarish yoki boshqa tuzilma, nou-xau, tushunchalar, ilmiy yondashuvlar yoki tamoyillar, hujjatlar (standart, tavsiyalar, usullar, ko‘rsatmalar), marketing tadqiqotlari natijalari va boshqa shakllarda.
Innovatsiya – bu boshqaruv obyektini o‘zgartirish va iqtisodiy, ijtimoiy, ekologik, ilmiy-texnik yoki boshqa turdagi ta’sirga erishish uchun yangilanishni joriy etishning yakuniy natijasidir. “Innovatsiya” tushunchasiga innovatsiyani ishlab chiqish, uni yaratish, joriy etish va tarqalishini kiritish noto‘g‘ri. Ushbu bosqichlar innovatsion faoliyatni yangilanish yoki innovatsiyaga olib kelishi mumkin bo‘lgan jarayon (yoki yangilikni yaratish jarayoni) deb ataydi.
Innovatsiya – bu yangi tadqiqotlar va ishlanmalar, mehnatni tashkil etishning yangi shakllarini joriy etish, boshqarish va ishlab chiqarish texnologiyasi.