Sharobiddin tojiboyev, nasibaxon naraliyeva

G ‘amlangan uglevodlar. 
Z a m b u ru g ‘larda yuksak o 'sim lik lar, 
su v o 'tlard a g i kabi k raxm al aniqlanm agan. G lukoza eum itsetlarda 
hayvon kraxm ali g ly ukogenga yaqin b -g ly u k a n la r holida to 'p la - 
nadi. O om itsetlarda v glyukan lam inaringa o 'x sh ash i g ‘am lanadi. 
Zam burug* hujayralarida - q and spirtlar - m annit, sorbit, ksilit va 
b o sh q alar ham bor.
Lipidlar. 
L ipidlar m u h im g ‘am langan m ahsulot hisoblanib, 
hujayrada tom chi 
holida g ‘am lanadi. 
Zam bum gM arda yarim
to 'y in g a n y o g ‘ kislotalari k o ‘p boMadi. L ipidlar fosfolipidlar holida 
hujayra m em branasining aso siy qism idan iborat. Zam bum gM arda 
asosiy sterin ergosterin (C -28) m avjud.
Ikkilam chi m etobolitlar. Pigmentlar. 
Zam bum gM arda foto- 
sintezlovchi p igm entlar y o ‘q, u la r m itselliyni, o ‘sib turgan joyini 
turli ran g g a kiritadigan p ig m en tlam i hosil qiladi. Pigm entlam ing 
k o ‘p ch ilig i k aratin o id lar v a aro m atik b irikm alarga m ansub. K arotin 
hosilasi boMgan pushti p ig m en t m o g ‘or zam bum gM arda jin siy
ja ra y o n n i tezlatadi: aspergillardagi qora-safsar pigm entlar sporalar 
hosil boMadigan jo y d a: to ‘q rangli m elanin hujayra devorida 
to ‘plan ib u n ing m u staxkam ligini ta ’m inlaydi.
Toksinlar va antibiotiklar. 
Zam burugM arning ko 'p ch ilig i 
b o sh q a organizm larga toksik t a ’sir k o ‘rsatadigan birikm alar hosil
71

---

qiladi. M ikroorganizm larga ta sir qiiadiganiari anttbiolikiar, o 's im - 
liklarga toksik b o 'lad ig a n larn i -
fltotoksinlar. 
odam lar va liay- 
v onlar uchun to k s in la rn i-m ik o to k s in la r deyiladi. A ntibiotiklarni 
tuproqdagi zam burugM ar k o 'p hosil qiladi. U lam ing kim yoviy 
tarkibi va t a ’sir m exanizm i turlicha. Pentsillinlar v asefalosporinlar 
bakteriy alarn in g hujayra dcvorini sintezlanishiga to 'sq in lik qiladi, 
trixotetsin eukariot m ik ro o rg an izm lard a oqsil sintczm i. g riz e o fu h in
m itoz ja ray o n in i buzadi. Z a m b u ru g 'la r hosil qiladigan fitoksinlar 
zararlangan o 'sim lik d ag i hujayralarni halok qiladi.
M ikotoksinlar m ik ro m itsetlar (m ikroskopda k o 'rsa b o 'la - 
digan.), m ak rom itsetlarga (yirik za m b u ru g 'la r) boMinadi. M ikrom it- 
sctlar ancha havfli. M asalan, sariq aspergilldagi aflatoksin ju d a
xavfli hisoblanib oziq bilan hayvon oshqozoniga tushsa jig a r v a 
boshqa a ’zolarni zaharlab o 'lim g a olib kelishi m um kin.
M akrom itsetlardagi to k sin larn in g klassifiktsiyasini S. J. A lexo- 
puolus (1998) b o 'y ic h a keltiram iz.
A. Jigar, b uyrak h ujayralarini p archalaydigan toksinlar.
1- gum h. O 'lim g a olib keluvchi siklopeptidlar. (am am tinlar)- 
A m anita, G alerina hosil qiladi.
2- 
guruh. 
O 'lim g a
olib 
keluvchi 
m onom etilgidrozinlar 
(gidrom etrin) G ydrom itre hosil qiladi.
B. V eg etativ asab sistem asig a t a ’sir qiluvchi toksinlar. U lam ing 
belgilari o rganizm ga tushgandan 20 daqiqadan 2 soatgaciia vaqtda 
nam oyon b o 'lad i.
3 guruh. K opriinlar-C aprinus hosil qiladi.
V. M ark aziy nerv sistem asig a t a ’sir qiluvchi toksinlar. U larning 
belgilari o rg anizm ga tu shganidan keyin 20 daqiqadan 2soatgacha 
vaqtda n am oyon b o 'lad i.
4-guruh. G ally u tsin o g en lar -P silic y b e tanaeolus hosil qiladi.
G. O shq o zo n ichaklarni zararlovchi toksinlar. U larning b elg i­
lari o rganizm ga tushganidan 30 daqiqadan 3 soatgacha ta ’sir qiladi.
5-guruh. 
Z a m b u ra g 'la n in g
k o 'p c h ilig i 
oshqozon 
ichakni 
zaharlaydi.