Sharobiddin tojiboyev, nasibaxon naraliyeva

Treuksa 
suvo‘tlarida 
m itoz yarim yopiq tarzda o ‘tadi, uni 
m etetsentrik m itoz 
deyiladi. 
Bunda m etafaza davridasentriola b o ‘linish urchuqlarini qutblarida 
emas m etafaza plastinkasi atrofida joylashadi. Harofitlarda mitoz 
ochiq tarzda ro ‘y beradi. Yadroning membranasi eriydi va telofaza 
davrida xuddi yuksak o ‘simliklarida ro ‘y berganiday paydo b o ‘ladi.
Sitokinez bir qator yashil suvo'tlarida (ulvafitsalar, sodda 
tuzilgan harofitlar va ayrim prazinofitsalarda) bo'linish ariqchalarini 
hosil qilib am alga oshadi. Hujayrasining devori yaxshi rivojlangan 
suvo‘tlarda fikoplast shakllanadi. Bunday usulda b o ‘linish xlorofitsa 
suvo‘tlarda uchraydi. Ayrim xlorofitsa suvo‘tlarida fikoplast 
hujayra devorining materialini tutgan vezikulaning shakllanishda
311

---

ishtirok etadi, shu zaylda hujayraning plastinlcasi uning o ‘rtasida. 
chekkasi tomonda hosil bo'lm aydi. B unday suvo‘tlardagi to ‘sikda 
(ichopeta) plazm odesm alar b o ‘lishi mumkin. Haralar va koleo- 
xetalar hosil b o ‘layotgan yangi hujayralardagi to ‘siqni fragmentlar 
yordamida shakllantiradi.
Xlorofitsa va prazinofitsa sinflarida ayrim hujayralar yalon- 
g ‘och, hujayrasining devori y o ‘q. M ezostigm alar va k o ‘plab prazi- 
nofitsalarning 
plazm ellem m asini 
ustida 
organik 
tangachalar 
to ‘planadi. Harakatdagi hujayralam ing p o ‘stida organik tangacha- 
lam ing bo ‘lishi - bu soddalik belgisi. U lar bir qator ulvalar va hara 
suvo‘tlarning harakatdagi hujayralarida ham bor. Prazinifitsalarda 
va undan keyin xlorofitsalarda tekalarni paydo b o iish i bu 
progressiv holat.
Xlorofitsalardagi tekalar gidroksiprolinga uni turli oligosa- 
xaridlar bilan b o g ‘langan glikoproteinlardan iborat.
Sifonsimon suvo‘tlardasellyulloza hujayra devorida b o ‘lmasligi 
m umkin, bunday holatda tarkibning asosini ksilan tashkil qiladi 
(masalan, Halim edia turkumida) yoki q o ‘shim cha sifatida ksilanga 
m annan q o ‘shiladi. H ujayra devorining fibrillyar qismining tarkibi 
suvo‘tning rivojlanish davrida b o g ‘liq holda ham o ‘zgaradi. 
Masalan, Bryopsis sporofitini p o ‘stida m annan b o ‘ladi, gametofitda 
esa ksilan vasellyuloza mavjud. P o ‘stining kimyoviy tarkibi 
tallom ning turli qism larida ham o ‘zgarishi mumkin. Masalan, 
Codium 
turkum ida 
eskilarida 
m annan, 
yangilarida 
xali 
tabaqalashm aganlarida glyukon b o ‘ladi.
K o ‘pchilik yashil suvo‘tlari hujayrasining devorida asosiy 
qismi 
-sellyulozadan 
iborat. 
U 
hujayra 
plazm olem m asida- 
gisellyulozasintetaza fermenti yordam ida hosil qilinadi. Sellyulo- 
zosintetazaning 6 tadan 10 tagacha m olekulada subbirliklarga 
to ‘planadi keyin ular terminal kom plastlarga birlashadi. Yashil 
suvo‘tlarda term inal kom plekslarning ikki tipi mavjud - tarm oq­
langan (harofitlarda) va y o ‘lli (xlorfitsalarda).
Yashil suvo‘tlam ing kokkoid tuzulishdi ayrim vakillarida 
hujayrani p o ‘stida sporopollininga o ‘xshash moddadan iborat 
q o ‘shim cha qavat ham bor.
Yashil suvo‘tlam ing k o ‘payishi vegetativ, jinsiz va jinsiy 
yoTlar bilan am alga oshadi. Vegetativ k o ‘payish bir hujayrali 
m ustaxkam , p o ‘stsizlarda hujayrani teng ikki b o ‘linishi bilan
312

---

(masalan, 
X u n a li e ll a ) k o lo n iy a hosil qilgan v a k o 'p h u ja y r a l ila rd a -
tallom ni b o ‘la k larg a b o ' l i n i b kctisbi bilan, h a ra lard a m a x s u s
I'izoidlar 
v a tu g u n a k la ri y o r d a m d a r o ‘y beradi.
.linssiz k o ‘p a y is h yas h il s u v o ‘tlarida k e n g tarqalgan. Jinssiz 
k o 'p a y i s h d a y u z a g a k e la d ig a n z o o s p o r a la r y a l a n g ' o c h - p o 's t s i z yoki