Шарқ педагогик таълимотида таълимий-ахлоқий қарашлар

Yoki vafo yo’qdir olamda

Yo kishi qo’llamas uni bu zamon

O’zimdan o’q otish o’rgangan kishi

Bukun ko’kragimni qilmoqchi nishon».

Bu hikoyatdan quyidagi uch hikmatni anglash mumkin:

a) har bir inson o’zini jismoniy jihatdan chiniqtira olish mahoratiga ega bo’lish zarur;

b) qiyin daqiqalarda mazkur mahoratidan foydalana olishi imkoniyatiga ega bo’lishi mumkin;

v) do’st deb ishonib hamma vaqt ham unga o’z sirlarini ochavermaslik

Biroq bayon etilgan holatlarning har bir ishda ham inson vaziyatni aniq baholay olishi, o’zini himoya eta olish mahorati, shuningdek, hayotda to’g’ri yo’l topa olish qobiliyatiga ega bo’lishi zarur. Yuqorida keltirilgan hikoyat mazmuni orqali ana shu g’oya ilgari suriladi.

Muslihiddin Sa’diy jismoniy etuklik axloqiy kamolot bilan uyg’un holatda mavjud bo’lishiga alohida urg’u beradi. Darhaqiqat, jismoniy etuklikning muhim belgisi bo’lgan kuchli iroda hamda mustahkam xarakter yordamida jamiyat tomonidan e’tirof etilgan axloqiy me’yorlarga amal qilishga erishilsa, ayni vaqtda axloqiy sifatlarni o’zida aks ettira olish, xususan, mehnatga muhabbat qo’yish va uni tashkil etish iroda va xarakterni tarbiyalaydi. «Guliston» asarida bu boradagi fikrlar yoritilar ekan, quyidagi hikoyat keltiriladi:

“Bosh hamda oyoq yalang bir piyoda musofir hijoz karvoni bilan Kufadan kelib bizga qo’shildi. Uning hech narsasi yo’q edi, lekin viqor bilan qadam tashlab derdi: