Shamasi konstruksiyalarini iqtisodiy tomondan solishtirish

YO’L TO’SHAMASI KONSTRUKSIYALARINI IQTISODIY
TOMONDAN SOLISHTIRISH
Yo`l to’shamasi avtomobil yo`lining bahosi jihatidan eng qimmat turuvchi qismi hisoblanib, yo`l qurilishni jami xarajatlarining 60-70% ini tashkil etadi.
Bir xil harakat miqdorini o`tkazish uchun har hil turdagi yo`l to`shamasi qabul qilinishi mumkun, chunki qurilish bahosi va unda foydalanish, saqlash va ta’minlash, shuningdek undan yuk va yo`lovchi tashish transport xarajatlari har hil bo`ladi. Shuning uchun to`shama tuzilmasini texnik-iqtisodiy solishtirish asosida tanlab olish zarur.
Yo`l to`shamasi tuzilmasi va qoplama turi undan foydalanish talablarini inobatga olgan holda yo`l darajasi harakat miqdori va transport vositasi tarkibi iqlim va tuproq-gidrologik sharoitlar, sanitariya-gigieniya talablari, yo`l qurilayotgan nohiyada qurilish materiallarining mavjudligini va shuningdek qurilish tashkilotlari imkoniyatlarini hisobga olgan holda qabul qilish zarur.
Yuqoridagi ma’lumotlarga asosan ikki va undan ortiq yo`l to’shamasi turlari tanlab olinadi. Tanlab olingan tuzilmalar uch mezonga – elastikli egilishga qarshi, to`shamasini yo`l poyi tuprog’iga nisbatan siljishga qarshi va yo`l to’shamasi yuqori qatlamni bog`lanmagan material ostki qatlamlarini nisbatan siljishiga qarshi, monolit (quyma) qatlamlarni egilishdagi cho’zilishga qarshi mustahkamlikka hisoblanadi.
Lekin tanlab olingan yo`l to’shama turlari bir hil sharoit uchun hisoblanadi (yo`l darajasi, viloyat, harakat miqdori va transport vositalari turi, tuproq va h.k.). Tanlab olingan yo`l to’shamasi tuzulmasi turlarini hisoblashda yo`l poyi tuproqni elastiklik moduli barcha turlar uchun bir hil qabul qilinadi.


Yo`l to`shama tuzilmasini texnik-iqtisodiy solishtirish usullari.
Yo`l to`shama tuzilmasi turlarini iqtisodiy solishtirishni bir necha
usullaribor:

1. 
   Keltirilgan harajatlar bo’yicha solishtirish usuli.
   
2. 
   Smeta-moliya hisobiga asosan harajatlar bo’yicha solishtiriladi.
   
3. 
   To’g`ri harajat asosan EHM yordamida optimal solishtirish.
   
4. 
   Sarf qilingan materiallar bahosi bo’yicha taxminiy solishtirish usuli.
   

So’nggi usulni kurs loyihasi va diplom loyihasini bajarishda smeta-moliyaviy hisobni bajarishdan ilgari – dastlabki tanlashda o’rinlidir.