Shakllanishi

2-muammo. 
O‘zbektili alifbosi xususiyatlarini o‘zida mujassamlashtirgan
avtomatik ro‘yxat tartibotini yaratish masalasi.
Kundalik hayotimizda kishilarning ismi shariflari, turli obyektlar yoki
buyumlarning nomlaridan tuzilgan ro‘yxatni yoki lug‘at tuzishdan iborat

---

58 
vazifalarni kompyuterda qayta ishlayotib, ularning bosh harflari bo‘yicha
muayyan bir alifbo tartibiga ko‘ra saralash muammosiga duch kelamiz. 
Xususan, bunday muammoga MS Office paketi dasturiy mahsulotlari bilan
ishlovchilar ko‘proq duch kelishadi.
MS Word matn muharriridagi har bir simvol (harf, raqam va boshqa
belgilar) uchun maxsus kodlar tayinlangan bo‘lib, bu kodlar 0 dan 65535 
gacha bo‘lgan butun qiymatli sonlar bilan ifodalanadi.
Kodlarning o‘sib boorish tartibiga qarab simvollar shunday
joylashtiriladiki, ular uchun saralash (tartiblash) amali bajarilganda MS
Wordda joriy etilgan rejimga ko‘ra ingliz tili alifbosini tashkil etuvchi A dan
Z gacha bo‘lgan harflar hamda rus tili alifbosini tashkil etgan krill
alifbosidagi A dan Я gacha bo‘lgan harflar shu alifbolarda tutgan o‘rniga
qarab to‘g‘ri saralanganligini ko‘rish mumkin.
Ammo bugungi kunda biz parallel ravishda foydalanayotgan lotin va
krill yozuviga asoslangan o‘zbek alifbosi uchun bunday saralash talabga
javob bermaydi (1-jadval): 
Ro‘yxatning asl
tuzilgan holati 
MS Word joriy
tartibiga ko‘ra 
saralanish 
Bizning alifbomiz
bo‘yicha saralanish 
Anor 
Anor 
Anor 
Sumalak 
Banan 
Banan 
Tuxum 
Choy 
Gilos 
Choy 
G‘alla 
Olma 
Shaftoli 
Gilos 
Sumalak 
O‘rik 
O‘rik 
Tuxum 
Olma 
Olma 
O‘rik 
Gilos 
Shaftoli 
G‘alla 
Banan 
Sumalak 
Shaftoli 
G‘alla 
Tuxum 
Choy 

---

59 
Bizning alifbomiz bo‘yicha ro‘yxatning to‘g‘ri saralanganlik holati
jadvaldagi uchinchi ustunda berilgan. Mazkur alifboda “Ch” dan keyingi
o‘rinlarda turgan “Ng” harfi va ’ (tutuq belgisi) o‘zbek tili leksikasida birorta
ham so‘z boshida kelmaydi va shunga ko‘ra bosh harflar bo‘yicha saralash
tartibini “A” dan “Ch” gacha deb qabul qilishimiz mumkin. Shuni ham
ta’kidlab o‘tish joizki, saralash amali bosh harflardan keyin kelgan barcha
kichik harflarga ham tegishli bo‘lishi shart. Shunga ko‘ra bosh harflardan
keyin kelgan barcha kichik harflarga ham tegishli bo‘lishi shart. Shunga
ko‘ra, bosh harfdan keying o‘rinlarda keladigan kichik harflar zanjiri uchun
ham endi to‘g‘ri saralashni a dan ’ (tutuq belgisi) gacha deb olish lozim
bo‘ladi.
2-jadval: