Shakillanishi va rivojlanishi reja: Tabiatshunoslikni o’qitish metodikasining predmeti va vazifalari

Vasiliy Aleksandrovich Suxomlinskiy o’zining “Yuragimni bolalarga beraman” nomli kitobida bolalarga tabiatni bilishni tabiatning o’zida o’rgatishni, ularda hissiyot va xayolotni rivojlantirishni taklif qildi. U o’qituvchi bolalarning ruhiy dunyosini bilishi, ularning aqliy rivojlanishi, bilim olishga qiziqishlariga har jihatdan yordam berishi kerak, deb hisobladi. Suxomlinskiy tafakkurni rivojlantiruvchi birinchi darsni tabiat quchog’ida o’tkazilishini tavsiya qildi.

U bolalarni maktabda olti yoshdan boshlab o’qitish tarafdori edi. Uning bolalarni o’qitishga tayyorlashda oila bilan maktabning aloqasiga moslab ishlab chiqqan tizimi hozirgi zamon peda-gogikasining ham yutug’idir.

1969- yilda tabiatshunoslik 2- va 3- sinflarda mustaqil predmet sifatida o’qitila boshlandi va faqat 1- sinfda tabiatshunoslik materialidan o’qish va nutqni rivojlantirish darslarida foydalanildi.
Umumta'lim va hunar maktablarini isloh qilishning asosiy yo’nalishlari munosabati bilan tabiatshunoslikni o’qitish masalalari yangicha hal qilindi. 1986- yildan e'tiboran bolalar 6 yoshdan boshlab o’qitila boshlandi, maktabda o’qitish muddati esa 11 yilgacha uzaytirildi. Bu isloh 1-2- sinflarda “Atrof olam bilan tanishtirish” nomli yangi o’quv predmetini o’qitish imkoniyatini berdi, u 3 – 4 - sinflarda “Tabiatshunoslik” fani sifatida o’tila boshlandi.
1- va 2- sinf kursining mazmuni “Bizning uy va jonajon tabiat”, “Bizning maktab va jonajon tabiat”, “Jonajon mam-lakat” mavzularida ochib beriladi. Bu mavzular asta-sekin yaqindan uzoqqa borish bilan atrofimizdagi olam to’g’risidagi tasavvurlarni to’plash, boyitish va tizimlashtirishga imkon beradi.

“Atrof olam bilan tanishtirish” predmeti boshlang’ich maktabning boshqa predmetlari bilan chambarchas bog’liqdir. Tabiat va jamiyat hayotini, odamlar mehnatini kuzatish ona tili, mehnat ta'limi, tasviriy faoliyat, matematika kabi predmetlarning o’quv materialini yaxshiroq tushunib olishga yordam beradi. Bu dasrlarda, atrof olam bilan tanishtirish bo’yicha mashg’ulotlarda tabiat to’g’risida o’quvchilar oladigan tasavvurlar kengaytiriladi va boyitiladi.

“Atrofimizdagi olam bilan tanishtirish” kursining davomi hisoblangan “Tabiatshunoslik” o’z ichiga tabiat fanlarining turli sohalarini qamrab oladi. 3 – 4- sinflarda tabiatshunoslikni o’iganish jonsiz tabiat bilan jonli tabiat bir butunlikni tashkil qilishi, shuning uchun ham ular o’zaro uzviy bog’liq ekanligi to’g’risidagi tasavvur va tushunchalarni izchillik bilan rivojlantirishni nazarda tutadi.

Ushbu qabul qilingan dasturlar va islohotlar qayd etib o’tilganidek, respublikamiz mustaqillikka erishgan dastlabki yillargacha amalda bo’ldi.