Шахс психологияси Режа

Шахс психологияси

Режа

• 1. Шахс ҳақида тушунча. 2.
• 2.Индивид ва индивидуаллик тушунчалари.
• 3. Шахснинг ўз-ўзини англаши ва «Мен» сиймоси алоқадорлиги.

Шахс хақида умумий тушунча

• Шахснинг ўзи нима?
• Энг аввало, биз шахс индивиднинг фазилати эканлигини тан оладиган бўлсак,
• бу билан биз индивид ва шахснинг бирлигини тасдиқлаган ва айни пайтда бу тушунчаларнинг бир бирига ўхшашлигини инкор этган бўламиз.

Шахс хақида умумий тушунча

• «Шахс» ва «Индивид» тушучаларининг бир бирига ўхшашлигини етакчи психологлар - Б. Г. Ананъев, А. Н. Леоньтев ва бошқалар инкор этишади.
• Социал муносабатлар тизимини ўзида мужассамлаштирган субъект бўлиш деган маънони англатади.

Индивид» тушунчаси

• «Индивид» тушунчасида кишининг насл-насаби ҳам мужассамлашган.
• Янги туғилган чақалоқни ҳам, катта ёшдаги одамни ҳам, мутаффаккирни ҳам, ақли заиф овсарни ҳам, ёввойи одамни ҳам, маданиятли мамлакат кишисини ҳам индивид деб ҳисоблаш мумкин.
• Индивид сифатида дунёга келган киши алоҳида социал фазилат кашф этади, шахс бўлиб етишади.

Индивидуаллик

• Ҳар бир кишининг шахси унинг индивидуаллигини вужудга келтирадиган хислатлар ва фазилатларнинг фақат унга хос бирикувидан таркиб топгандир.
• Индивидуаллик ўзига хослигини, унинг бошқа одамлардан фарқини акс эттирувчи психологик фазилатлар бирикмасидир.

Индивидуаллик

• «Индивид» ва «Шахс» тушунчалари бир бирига ўхшаш бўлмагани сингари,
• ўз навбатида шахс ва индивидуаллик ҳам бирликни ташкил қилади, лекин улар бир-бирига ўхшаш эмасдир.

Ўқувчининг тафаккури, иродаси, хотираси, ҳис-туйғуларининг индивидуал хислатларини ҳисобга олиш билангина чекланмасдан,

• Ўқувчининг тафаккури, иродаси, хотираси, ҳис-туйғуларининг индивидуал хислатларини ҳисобга олиш билангина чекланмасдан,
• балки шахсда намоён бўлиши сифатидаги моҳиятини илмий англаб олишга мос келадиган шахсий ёндошув тарзида талқин қилиниши мумкин.

Шахснинг ўзини англаши, «МЕН» сиймоси. Киши ўз моҳиятига кўра ижтимоий ҳисобланган муносабатлар тизимига кирган,

• Шахснинг ўзини англаши, «МЕН» сиймоси. Киши ўз моҳиятига кўра ижтимоий ҳисобланган муносабатлар тизимига кирган,
• одамлар билан ўзаро биргаликда ҳаракат қилган ва муносабатда бўлган ҳолда ўзини атроф муҳитдан алоҳида ажратиб кўрсатади,
• ўзининг жисмоний ва психологик ҳолати, ҳаракатлари ва жараёнларининг субъекти сифатида акс этади.
• Ўзи учун «бошқаларга» қарши турган ва айни чоғда улар билан боғлиқ бўлган «МЕН» сифатида намоён бўлади. 2-3 ёшли болалардаёқ «МЕН» сиймоси шақллана бошлайди.

• Катта ёшдагиларда ўз хусусий «МЕН»сиймоси қатъий шақлланади. («МЕН-сиймо», «МЕН-концепция»). «МЕН» сиймоси - индивиднинг ўзи хақидаги нисбатан барқарор, кўпроқ ёки озроқ даражада англанилмаган, бетакрор деб ҳис қилинадиган тасаввурлар тизимидирки, индивид бошқалар билан ўзаро биргаликда ҳаракат қилишда ана шунга асосланади.
• Ҳар қандай йўл-йўриқ каби «МЕН» сиймоси учта компонентни ўз ичига олади: биринчиси - когнитив таркибий қисм; иккинчиси - ҳиссий-баҳолаш таркибий қисм; учинчиси – хулқ-атвор-иродавий таркибий қисм.

Биогенетик назариялар.

• Психик тараққиётни бирорта биологик сифат ёки белгиларни ривожланиши асосида даврларга бўлади. (Тишларнинг ўсиши, жинсий етилиш ва х.к).

Психогететик назариялар.

• Психик жараёнларни ёки хусусиятларни шаклланишига қараб тараққиётни даврларга ажратади.
• (тафаккур, етакчи фаолият, психологик инқирозларн ва х.к.)

Д.Б.Эльконин тамонидан психик тараққиётни даврийлаштириш.

• Гўдаклик даври. (туғилгандан 1-ёшгача)-етакчи фаолият бевосита эмоционал мулоқот.
• Илк болалик даври (1-3 ёш)-етакчи фаолият, предметлар билан нозик харакатлар.
• Организмнинг каршилик курсатиш даражаси;

Ўсмир психологияси.

• Ўсмирлик даври (11-15-ёш).
• Илк ўсмирлик (11-13-ёш).
• Катта ўсмирлик (14-15 ёш).
• Ўсмирлик инқироз даври ҳисобланади.

Ўсмирлардаги ўзгаришлар.

• Биологик-физиологик ривожланиш хусусиятлари.

• Психологик ривожланиш хусусиятлари

Ўспиринлик даври.

• 15-18 ёш бу даврдан организм жисмоний жихатдан кучга тулади ва барқарорлашади. Инқироз ўтган ҳисобланади.
• Психологик жиҳатдан ўспирин янги ижтимоий мавкейига эришади, таълим характери ўзгаради, илмий дунёқараш ва барқарор эътиқод шаклланади.

Ўспиринлик даврини хусусиятлари.

• Бу даврда аттракция хиссиёти пайдо бўлади.
• Аттракция бу бир инсоннинг бошқа бир инсонга ижобий муносабати асосида ёқиши ва ёқтириши, ўзаро мойилликни тушунтирувчи эмоционал хисдир.

Етуклик даври.

• Акмеология (чўққи) етуклик даврини ўрганувчи фан тармоғи.
• 23-28 ёшлик даври 36-55 етуклик даври.
• Бу даврда функционал холатлар барқарорлашади ва такомиллашади.
• Шахсга таъсир қилувчи омиллар: меҳнат жамоаси, оила, норасмий доира.

Етуклик даврини ўзига хос хусусиятлари.

• ХХ аср бошига нисбатан хозирги етуклик давридаги шахсларда:
• Ижтимоий фаоллик ошган.
• Умр узайган.
• Репродуктив давр кенгайган (аёллар ва эркаклар).

Кексалик даври.

• Психогерантология кексаликни ўрганувчи тармоқ.
• 66 ва унлан катта ёшдагилар катта ҳисобланади.
• Биологик кексайиш (мия енгиллашади барча сезгилар сустлашади, бутун организмда дегенерация бўлади).
• Психологик кексайиш (рухий тушкунлик, аммо бу жараённи бошкарса бўлади).
• Узоқ умр кўриш психологик холатга ҳам боғлиқ

Узоқ умр кўринг

• Эътиборингиз учун раҳмат

Этиборингиз учун рахмат