Shaharsozuk tarixi

98

---

Toshkent shaxar bosh rejasi, 1995-y.
«Toshkent bosh reja» Instituti.
vazifalaridan xoli qilish bilan bog'liq. Sluinga ko'ra boshqamv, xalqaro 
hamkorlik, madaniyat va san’al, Ian hamda tcxnika, oliy malakali 
mutaxassislar tayyorlash sohalari rivojluntiriladi. Jahonning peshqa- 
dam davlatlari poytaxtlarining darujasiga muvofiq keladigan va shahar 
aholisi hayoti uchun qulay sharoitlarni la’minlaydigan shahar muhiti 
yaratishham Toshkentni rivojlantirishning muhim maqsadi hisoblanadi.
Xavfsizlikni, aholi mehnati, turmushi va dam olishi uchun qulay 
sharoitlar yaratishni, hududdan iqtisodiy hamda ekologiya jihatdan 
samarali foydalanishni nazarda tutish reja tarhini tartibga solishni va 
uzoq kelajakka Toshkentning hududiy rivojlanishini hisobga olib 
chegaralami o'zgartirishni talab etadi. Shunga ko'ra, shahar qulay, 
ixcham qiyofa kasb etmog'i, tashqi halqa avtoshohrohi bilan qurshab 
olinmog'i kerak; shunda hudud 42,5 ming ga ortadi.
Bugungi Toshkent O'zbekistonning eng yirik iqtisodiy markazidir. 
Biroq bozor munosabatlarini shakllantirish shartlari va uning poytaxt 
sifatidagi roli faqat sanoat emas, balki bozor infrastrukturasi rivojlangan 
moliyaviy-iqtisodiy markaz sifatida ham Toshkentning iqtisodiy ahamiya- 
tini kuchaytirish maqsadga muvofiqligini aniqlab berdi.
Turar-joy qurilishi eng muhim iqtisodiy vazifalardan biri bo'lib 
qolmoqda. Navbatdagi davrda yangi turar-joy qurilishi zarurati bilan 
bir qatorda mavjud tub turar-joy jam g'arm asini saqlab qolish va
99

---

yangilash m uam m osi k o ‘ndalang turibdi. A holi nufusi o ‘sishi 
munosabati bilan turar-joy bilan ta ’minlash darajasi pasayishiga yo‘l 
qo‘ymaslik uchun shahar turar-joy jamg'armasi umumiy maydoni 47 
mln. kv.m dan kam bo'lmasligi, foydali ko'rsatkich 51 mln kv.m dan 
iborat bo‘lmog‘i kerak.
9, 12 qavatli binolar ulushini kamaytirishning va iqlim sharoitlariga 
ko‘proq mos keladigan ekologik qulay 3—4 qavatli turar-joy binolari 
qurishni kuchaytirishning ijobiy tomonini ta’kidlamoq lozim.
K ontinental miqyosdagi aloqalar m akrotizim i unsuri sifatida 
Toshkent va Toshkent mintaqasi transport-aloqa tizimini rivojlantirishga 
quyidagilar kiradi:
— avtomobillashtiiish darajasi keskin ko‘tarilganda uzluksiz harakat- 
ning avto-transport oqimlarini ta ’minlash uchun zarur shohrohlar 
asosida shohrohlam ing sifat jihatdan yangi tarm og'ini bosqichma- 
bosqich shakllantirish;
— ommaviy yolovchi transporti, xususan, mctropoliten vatezyurar 
tramvay (shaxsiy avtomobillar oqimini pasaytirish vositasi sifatida) 
tizimini rivojlantirish va sifatini oshirish, jamoat transportiga keng 
yo‘l ochish (yo‘lovchilar oqimi 70 % dan kam bo'lmasligi kerak);
— tashqi transportni rivojlantirish, jumladan, yangi xalqaro aeroport 
qurish, Toshkent tem ir yo‘l tarrriog‘ini to'la clcktrlashtirib chiqish, 
ichki shahar tem ir yo‘li va yangi uchinchi vokzal qurish bo‘yicha 
takliflar.
Tarhda hududning muhandislik ta ’minotining barcha turlari bo‘yi- 
cha muhandislik infrastrukturasini rivojlantirish, ayni damda ilmiy- 
texnik taraqqiyot va resurslami saqlash (exnologiyalari yutuqlari asosida 
mavjud inshootlar va kommunikasiyalarni qayta tiklash rejalash- 
tirilmoqda.
Bosh reja loyihasini rivojlantirish uchun issiq suv, gaz bilan ta ’m in­
lash va telekommunikasiyalaming sohaviy tarhlari, shuningdek eng 
muhim rejaviy qismlar, jumladan, shahar markazini mufassal rejalash­
tirish loyihasi va Toshkent eski shahar qismini mufassal rejalashtirish 
loyihasi ishlab chiqilgan edi.
Toshkent eski shahar qismini mufassal rejalashtirish loyihasi zamo­
naviy poytaxt shahar sharoitida diniy va turar-joy, arxitekturasi 
yodgorliklari mavjud «eski shahar» deb ataladigan tarixiy joyning o ‘ziga 
xosligini saqlab qolish maqsadida ishlab chiqilgan. Shaharning bu qismi 
uchun aholi istiqomatining, xususan m uhandislik jihozlanishi va 
transport xizmati jihatidan zamonaviy andozalami ta’minlash alohida
100

---

vazifa hisoblanadi. Shu maqsadda asosiy «o‘q» ko‘chalami kengaytirish 
va qisman to ‘g‘rilash, turar-joy uylarining ayrimlarini qayta qurish, 
irrigatsiya tarm og‘ini o ‘rnatish, hududni ko‘kalamzorlashtirish va 
obodonlashtirish talclif etilgan.
Toshkent tarixiy qismini qayta qurish amaliyoti so‘nggi yillarda 
talay ishlar qilinganidan guvohlik beradi. Jumladan «Eski Toshkent» 
hududida keng miqyosda mahalla bo‘lib yashash tamoyili tiklangan. 
Shimoli-g'arb, Shahriston, O lm a/or-O lqchi, Qoratosh, Ko‘kcha va 
hokazolar qayta qurilib, guzarlar, mahalla markazlari boshqatdan 
tiklandi. Forobiy-Chig‘atoy, Sag'bon, Qorasaroy singari shohrohlar 
qayta qurildi, gazlashtirildi, kanali/asiya tortildi va telefonlashtirildi. 
Eski shahar va Yunusobodni bog'lovchi yangi yo‘l hamda ko‘priklar 
qurilishi shu yo‘nalishda transport harakatini tezlashtirdi va tartibga 
soldi.
Qayta tiklanmaydigan va eski turar-joylar bo'lgan maydonlarda 
kattejlar, past qavatli va ko'p xonadonli turar-joy uylari, savdo 
muassasalari, sport majmualari va yangi jamoat binolari qurilmoqda.