Shaharsozuk tarixi

226

---

Toshkent metropoliteni 
— kuchli zilzilasi bor 0 ‘rta Osiyo mintaqasi 
sharoitida tezyurar yerosti transporti bunyod etishdagi ilk tajribadir. 
Uning tarm og'i u ch y o 'ld an iborat - Chilonzor, O 'zbekiston (1972— 
1996-yy.) va Yunusobod. U lar shaham ing barcha eng yirik turar-joy 
va sanoat m intaqalarini qam rab olgan. Y o'llarning um um iy uzunligi 
IX,25 km ni tashkil etib, 29 ta bekatlarga ega. Toshkent metrosining 
eng yosh yo‘li Y unusobod yo'nalishi bo'lib, «M ingo'rik» bekatidan 
«Habib Abdullayev» bekatigacha (jami oltita bekat) bo'lgan birinchi 
qism O 'z b e k isto n R espublikasi m ustaqilligini 10 yilligi sharafiga 
loydalanishga topshirilgandi (2002-y. loyihaning bosh m uhandislari A. 
Zokirov va V. Juravlev rahbarligida «Mctroloyiha» instituti).
«M ingo'rik» bekati — uch qanotli, ustun xilida, yassitoshli qilib 
qurilgan (arxitektor A. Tabibov, rassomlar S. Ivanov, M. Isaxonov). 
Ustunlar yuqoriga qarab yo'g'onlashib boradi, rigellar, devor bloklari 
/av o d da tayyorlangan yig'm a tem ir-beton qurilm alardan tiklangan. 
Ushbu m ajm uani yechish chog'ida platforma qismi ustidagi yerosti 
kcngligidan oqilona foydalanilgan. «Oybck* bekatiga oqilona yondoshil- 
gan. «Oybek» bekatiga o 'tish tunelli platform a o'qi bo'ylab qurilgan. 
Bekat shaham ing etnik qismida joylashgan bo'lib, uning tarixi bilan 
eham barchas bog'liq.
Interer bezagining asosiy mav/.usi sopol pannoda aks ettirilgan va 
u vestibyulga kirish joyini bezatib turibdi. Shuningdek, gul shaklida 
ishlangan qandillar ham o 'zg ach a tarovat bag'ishlagan. M ahalliy 
ashyolar — «Nurota» kulrang m arm ari, «Sevasoy» va «Gabbro» graniti 
va boshqalar interyeriga yanada mahobatli qilgan ishlatilgan.
«Yunus Rajabiy bekati ustundor, 
to m i q u b b a sim o n qilib yo p ilg an
(arxitektorlar A. Adilova, V. Kim, 
rassom Ya. Afanasev). «Amir Tem ur 
xiyoboni» bekatiga o'tish yo'li plat­
forma o 'q i bo'ylab joylashgan. Yo'l 
devorlariga oq m arm ardan, yeriga 
oq granitdan pardoz berilgan. Qan- 
dillarni «Plastika» firmasi 
m uta- 
xassislari alyum iniydan qo'yishgan.
Sharq uslubidagi ustunlam ing boshlari bezakli amaliy san’at asari bo'lib 
qolmay, yoritish vazifasini ham bajaradi.
«A bdulla Q odiriy» bekati tipik y ig'm a q ism lard an fo y d alan ish - 
i>a 
inikon beruvchi yangi tarh qo'llash bilan hal etilgan (arxitektor
227

---

1
F. Muzaffarova, rassom M. Isoqjo- 
n o v ). P la tfo rm a y o q alab ju fta k
u stu n la r o ‘rnatilgan, sh u tufayli 
tayanchlar oralig‘i 9 m gacha ort- 
tirilgan.
M arkaziy qism to m i — qub- 
bali, yon zallariniki — tara m -ta - 
ram p litalardan b o ‘lib, bir-b iri b i­
lan kesishganda yarim doira hosil 
qiladi.
Oralariga shisha bezaklar, ustunboshi shaklidagi chiroqlar q o ‘yilgan 
ustunlar vagonlarga chiqish zalida yorqin, tantanavor kenglik hosil 
qiladi. Eskalator ustidagi «Sharq bog‘i» katta pannosi m uhim mavzuiy 
m a ’no kasb etgan.
«M inor» bekati q o ‘shqanotli, 
platforoma maydonining o ‘rtasidan 
ustunlar joylashgan (arxitektor X.F. 
Muzaffarova, rassom A. Qosimov). 
U Y unusobod yo‘li m uhandislik 
binosi bilan birgalikda loyihalash- 
tirilgan, un.ing foyesi bekatga kirish 
eshiklaridan biri hisoblanadi. R am - 
zli echimga muvofiq bino tashqari 
hovli bilan, bekatning platform a 
m aydoni esa ichkari hovli bilan 
uyg‘unlashib ketadi.
H ar ikki kenglikni birlashtirib turuvchi qismlar vazifasini ustunlaming 
ustunboshilari orahqlariga o'm atilgan chiroqlar bajaradi. Yo‘l devoridagi 
m ehrobsim on naqshlar, shuningdek pardozda foydalanilgan, 0 ‘zbe- 
kiston konlarigagina xos bo ‘lgan granit va m arm ar bekat intereriga 
milliy ruh berib turibdi.
«Bodom zor» bek ati — qubbador b o ‘lib, yaxlit tem ir-b eto n d a n
ishlangan (arxitektor Y a.H . M ansurov, haykaltarosh R. Ahm edov, 
rassom -keram ist R. M uham m adjonov, A. Rahim ov). Uning mavzuiy 
bezagi b odom nom ining o ‘zidan kelib chiqqan — bodom zor. Bu 
ram z qubba sirtini pardozlashda relefli (bo‘rtm a) qism larni yuzaga 
keltirgan.
U ning quyi qismi buxoro konlarida qazib olingan qizil va «gabbro» 
granitlaridan tiklangan. Y o‘lovchilar hordig‘i uch u n yog‘och aralash
228

---

m a'dandan quyilgan chiroqdonli 
ustunlar girdiga qulay o 'rindiqlar 
terilgan mo'ljallangan. Zina yo'llari 
dcvqorlariga devo rchiro qlar o 'r ­
natilgan.
«Habib Abdullayev» bekati ikki 
qanotli, bekat o 'q i bo'ylab ustunlar 
saf tortgan, tom i yassi plitalar bilan 
yopilgan va platform alar h ar ikki 
yonda joylashgan (arx itek to r A.
Adilova, rassom Ya. Afanasev) bekat dunyoga m ashhur geologimiz 
Habib M uham edovich Abdullayev nom iga qo'yilgan. M uallif fikricha, 
u 0 ‘zbekistonda m o ‘l qim m atbaho m a’danlar xazinasini esga solib 
turishi kerak b o ‘lgan. M uqam as shaklidagi ustunboshili ustunlar va 
yo'l devorlari unga alohida tus bergan.
Y o‘l devorlari qizil granitdan tik chiziqlar hosil qilgan qizg‘ish 
travertindan tiklangan. M etro bekatlari tahlili mualliflar jam oalari 
o ‘ziga xos tarzda yondoshganlarini ko‘rsatadi, bu yerda bekat inshootlari 
erosti kengliklaridan iloji boricha oz foydalanib hal etilgan («M in- 
go ‘rik», «Yunus Rajabiy», «Abdulla Qodiriy» bekatlari ustida erosti 
garajlari, savdo m ajmualari, texnologik xonalar joylashuvi, «Minor» 
bekati vestibyulining yo‘l m uhandislik binosi bilan qo‘shilib ketishi).
H ar bir bekat arxitekturaviy rejaviy yechimi bekatlar joylashgan 
tum anlardagi shahar uylarini hisobga olgan holda o 'z xususiyatlariga 
ega. M etro intererlari o ‘ziga xos tarzda hal etilgan, uzoq umrli pardoz 
ashyolari: m arm ar, granit, m a’dan va hoka/olardan foydalanilgan.
K atta uzunlikdagi muhandislik kommimikasiyalari, kanallar, tem ir 
yo‘llar kesishuvi, ko‘l ostidan tunnel qurish, Akvabog1, Telem inora 
inshootlari, sport majmualari va hokazolar bilan bog‘liq m uhandislik 
geologik sharoitlar murakkabligiga qaram ay «Toshmetroqurilish» tresti 
Yunusobod yo‘li metrosini muvalTaqiyatli bunyod etdi.