Shaharsozlikda bino va inshootlarni arxitekturaviy

2.
 
Tarx qismidagi zinapoya qismlarining to’g’ri chizish. 
Ko‟p qavatli turar joy uylarida zinapoya tugunlari tutun qamalib qolmaydigan 
bo‟lishi kerak. Hozirgi paytda ko‟pqavatli uylarni qurish zaruriyatga aylanib qoldi. 
Bu binolarda yerning o‟rnini almashtirish uchun ochiq yozgi xonalardan 
foydalanilyapti, shunday qilib, bu uylar ichkarisida qulayliklar barpo qilinyapti. 
Ko‟p qavatli binolarning kamchiliklarini kamaytirishga vertikal holda va yer 
qimirlashiga yetarli qarshilik ko‟rsatadigan qurilmalarni ishlatilish orqali 
erishilyapti, bundan tashqari toza havo almashtirishni tezlatish, shahar shovqinini 
yuqori qavatlarga kamroq eshitilishi, bu uylarni yashashga qulayroq qilib 
moslashtiradi
. 
Ko‟p qavatli turar-uy tarxiy tuzilmasida zinapoya lift tuguni katta ahamiyatga 
ega. U vertikal va gorizontal kommunikatsiyalar tizimida funktsional muhim 

---

bo‟g‟in bo‟lib, insonlarning avariya holatida evakuatsiyasini tahminlaydi. 
Turar uylarda vestibyul va qavatlardagi xollar yechimi yong‟inga qarshi 
talablar bilan uzviy bog‟liq. Hozirgi kunda, yong‟in vaqtida ko‟p qavatli turar-uy 
yashovchilarini tez va xavfsiz evakuatsiyasini tahminlovchi qoidalar o‟rnatilgan. 
Ko‟p qavatli turar-joyning zinapoya-lift tuguni quyidagilardan iborat bo‟lishi 
kerak: zinapoya, lift, birinchi qavatda-vestibyulg‟ va chiqindi yig‟ish joyi, boshqa 
qavatlarda esa eshiklar bilan ajratilgan lift xollari, bu eshiklardan xonadonlarga 
kirish mumkin bo‟lgan yo‟laklarga, tutun yig‟ilmaydigan (yoki oddiy) zinapoyaga, 
hamda chiqindiyig‟ish joyiga o‟tish mumkin. 
(1-rasm) 
To‟qqiz qavatgacha bo‟lgan sektsiyali turar-uylarda yong‟inga qarshi chora-
tadbirlarni qo‟llash talab qilinmaydi. Xonadonlar bir zinapoyaga (oddiy) chiqish 
joyidan va sektsiyadan sektsiyaga o‟tuvchi balkonlardan iborat bo‟lishi yoki 
ko‟ndalang yon tomonli sektsiyalarda tashqi zinapoyalar bo‟lishi kerak. 
To‟qqiz qavatdan yuqori bo‟lgan turar-joylarda zinapoya-lift tuguni ahamiyati 
oshadi va zinapoya katagi tuzilmasi o‟zgaradi. Yong‟inga qarshi mehyorlar tutunga 
to‟lmaydigan uch turli zinapoya tugunlarini ko‟zda tutadi, turar-uylarda esa 
ulardan faqat ikkitasi ishlatiladi.
Birinchi tur zinapoya tugunida tashqi muhiti orqali kirish-chiqish joyiga ega 
bo‟lishi, balkonlar, lodjiyalar, ochiq o‟tish joylari, galereyalardan iboratbo‟ladi. 
Ikkinchi tur zinapoya tuguni yong‟in vaqtida havoni haydovchi qurilmaga ega 
bo‟ladi
(2-rasm).
Bu uylarda yashovchilar vertikal harakat uchun har doim faqat 
liftdan foydalanishadi, zina esa avariya holatida foydalanish uchun mo‟ljallangan 
deb hisoblanadi. Birinchi tur zinapoya tugunining yong‟in vaqtida tutunga 
to‟lmasligi maqsadida, uning turar-joydagi barcha kommunikatsion xonalardan 
to‟liq izolyatsiyasi (himoyasi) ko‟zda tutilgan. U bevosita faqatgina tashqi muhit 
bilan bog‟langan bo‟lishi kerak, birinchi qavatdagi undan chiqish esa to‟g‟ridan-
to‟g‟ri ko‟chaga olib chiqishi kerak, bu undan xavfsiz foydalanishni ko‟zda tutadi.

---