Shaharlar geografiyasi fanining ob`ekti va predmeti

                                                         

1

Soliev A. S. Shaqarlar geografiyasi. Ma'ruzalar matni - T. O’zMU, 2000. - 38 b 

  

---

kirib borgan. 

Xalqimiz  xayotida  bozorlar  hozir  ham  muxim  o’rin  tutadi.  Agar  mozor  va 

qabristonlarda  qadriyatimiz  mustaxkamligi,  o’tgan  avlodga  munosabatimiz  o’z 

aksini  topsa,  bozorlar  yurt  boyligi  va  butligi.  xalq  farovonligining  ko’zgusidir. 

Binobarin,  shaharlarni  iqtisodiy  va  sotsial  geografik  o’rganishda  qadamjoy  va 

bozorlarga ham xaqli ravishda katta e`tibor berishni talab etadi. 

Yuqorida  keltirilgan  shaharlarning  qisqacha  tarixi  ularni  o’rganishniig 

nihoyatda serkirrali, qiziqarli va ayni paytda ma`suliyatli ekanligidan dalolat beradi. 

Bu  jumboq  yoki  kalavada  geograflar  hamma  vaqt  o’ziga  xos  va  betakror  o’rinlari 

bilan  ajralib  turadi;  geografik  tadqiqot  uchun  shaharlarning,  eng  avvalo,  xududiy 

tizim,  hududiy-iqtisodiy  va  sotsial  majmua,  dinamik,  harakatchan  ekanligi 

muximdir. 

Demak,  shaharlar  geografiyasining  ob`ekti  ma`lum  bir  xududda  tarixan 

shakllangan  shahar  yoki  shaharlar  to’ri  tizimidan  iboratdir.  Uning  predmetini  esa 

quyidagicha  ta`riflash  mumkin.  Shaharlar  geografiyasi  iqtisodiy  va  sotsial 

geografiyaning  alohida  tarmog’i  bo’lib,  u  turli  mamlakat  yoki  rayonlarda 

shaharlarning  vujudga  kelishi  va  rivojlanish  xususiyatlari,  ularning  murakkab 

hududiy tizimlarining shakllanish qonuniyatlarini o’rganadi. 

Shaharlar  geografiyasi  sanoat,  transport,  aholi  geografiyasi,  hamda 

shaharsozlik  va  rayon  planirovkasi,  sotsiologiya,  demografiya,  aholiga  xizmat 

ko’rsatish sohalari geografiyasi kabi yo’nalishlar bilan aloqa qiladi. Uni o’rganishda 

geografik  taqqoslash,  kartografiya,  tarixiy,  statistik  modellashtirish  va  boshqa 

metodlardan foydalaniladi. 

Shu  bilan  birga  shaharlarni  o’rganish  orqali  mamlakat  yoki  viloyatning 

o’tmishi, ularning hozirga ahvoli, ijtimoiy va siyosiy vaziyatidan boxabar  bo’lishi   

mumkin. Ayni paytda shaharlarning geostrategik ahamiyati ham katta. 

Ammo,   

shaharlarni  aholi  punktlarining  boshqa  shaklidan,  jumladan,  qishloqlardan  keskin 

ajratish  ham  nodurustir.  Sababi,  shaharlarning  aksariyati,  xususan,  bizning 

sharoitimizda  qishloqlar  negizida  shakllangan.  Qolaversa,  Osiyo  yoki  Sharq 

shaharlari, aslida shahar va qishloqlarning ajralmas birligidir,