Щадимги европада илк фалсафий билимлар ривожи, ижтимоий таращщиёт, маданий жараёнлар

Суқрот.
Ҳаёти. Софизм оқимининг энг буюк вакили афиналик файласуф, Демокритнинг замондоши бўлиши (Суқротнинг). нафақат фалсафий таълимоти балки ҳаёти ҳам келгуси авлодни қизиқтириб келган. Чунки унинг ҳаёти ва таълимоти ўзаро уйғунлашиб кетган.
Суқрот мил.ав. 469-399 йилларда Афинада туғилиб, яшаб ижод этган. Унинг отаси-Софроникс ҳунарманд бўлган, онаси доялик билан шуғулланган. Суқротнинг фаолияти жуда серқирра бўлган. Инсоният уни буюк файласуф сифатида улуғлайди. Биринчи навбатда Суқрот ўз Ватани-Афинанинг жасур ҳимоячиси бўлган. У Спарта билан бўлган урушда ўзининг ҳарбий бурчини жасурлик билан бажаради. Иккинчидан, Суқрот 500лик кенгаш аъзоси бўлиб, суд жараёнларида иштирок этган. Лекин Суқрот ўз даврида ҳукм суриб келаётган кўпхудолик диний таълимотларга ва демократик тузумга қарши чиққанлиги учун Анит бошлиқ демократик ҳокимлар унинг ишини судга оширган. Худди ана шу суд Суқротни ахлоқсизлик, ёшларни бузишда, худосизликда айблаб, ўлимга ҳукм қилган. Устидан чиқарилган ҳукмга эътироз билдирмай, ўз ўлимини ихтиёрий равишда танлаб бир қадаҳ заҳар ичиб ўлади. Аслида донишманд бутун умри давомида Афина ёшларини тарбиялаш билан шуғулланган. Унинг ўқувчи-шогирдлари орасида кейинчалик оламга машҳур бўлган Афлотун ҳам бўлган. Ўша вақтда софистлар ёшларни ўқитганликлари учун пул олганлар. Фақат Суқротгина ўқитгани учун ҳақ олмаган.
Суқрот одатда суҳбатларни кўчаларда, майдонларда бах сёки суҳбат шаклида олиб борарди. Фалсафа Суқрот фикрича табиатни кузатиш билан шуғулланмай, балки яшаш тарзи масалалари билан шуғулланиш лозим. Суқрот қадимги Юнон файласуфларининг табиат тўғрисидаги барча назарияларини бефойда деб билади. Унинг фикрича табиатни ўрганиш инсон учун ётдир, уни фақат худо билиши мумкин. Инсон фақат ўзига тегишли нарсаларни билади. Яъни ўз-ўзини билиши демакдир. У фалсафанинг предметини ўзгартирди. Агар қадимги Юнон файласуфлари табиатни билиш тўғрисида фикр юритган бўлсалар, Суқрот эса фалсафанинг вазифаси турли ахлоқий масалаларни тадқиқ этишдан иборатдир – дейди. Шунинг учун натур фалсафага қарши чиқиб, табиатни эмпирик (хиссий) ўрганишни танқид қилди, сезги аъзоларнинг билишдаги аҳамиятини қадрламади. Унинг киши ўзини билиши керак деган таълимоти шогирди Афлотуннинг “Тезатет” асарида баён қилинган. Чунки Суқрот ўзидан кейин, бирон бир ёзма манба қолдирмаган. Унинг ўзи ва таълимотлари биз Ксенофаннинг“ Эсдаликлари»дан, ҳамда Афлотуннинг “Суқрот ҳақида” диалогларидан биламиз. Бир вақтлар Суқрот софистлар гуруҳига аъзо бўлган. Ўз нутқининг мантиқий кучи, киноя ўз суҳбатдошларининг чалкаш фикрларидан моҳирона фойдаланиб, ўзига ром қила олиши билан катта таъсурот қолдиради.