Shańaraq, máhálle, oqıw orınlarınıń birgelikte islesiw

1-ózbetinshe jumıs
Tema: Tárbiyalıq islerdi ámelge asırıwda “Shańaraq, máhálle, oqıw orınlarınıń birgelikte islesiw” Konsepciyasınıń ornı hám áhmiyeti
Tárbiya procesi qatnasıwshıları hátti-háreketlerin birlestiriw maqsetinde 1993 jılda islep shıǵılǵan «Shańaraq, máhelle, mektep sherikligi» Koncepciyası jaslardı ǵárezsizlik ideyalarına shın berilgen, ruwxıy bárkámal, patriot etip tárbiyalawda keń jámiyetshilik iskerligin muwapıqlastırıw boyınsha málim programmaamal boldı. Mámleketimizde keyingi jıllarda qabıl etilgen tálim hám tárbiya tuwrısındaǵı qatar normativ hújjetler, atap aytqanda Ózbekstan Respublikasınıń «Tálim tuwrısında»ǵı Nızamı, «Kadrlar tayarlaw milliy programması » bazar ekonomikası sharayatlarında tabıslı isley alatuǵın, ǵárezsiz pikir júritetuǵın kadrlardı tayarlawda shańaraq, máhelle hám mektep ornın jáne de joqarı tekshege kóteriwdi talap etedi. Prezidentimiz aytıp ótkeni sıyaqlı, birinshiden, jetkinshekke ózligimizdi, múqaddes dástúrlerinemizni ańǵarıw sezimlerin, xalqımızdıń kóp ásirler dawamında qáliplesken iygilikli ármanların, jámiyetimiz olidiga búgin qoyılǵan joqarı maqset hám wazıypalardı sıńırıw ; ekinshiden, jámiyetimizde búgin ámeldegi bolǵan erkin pikirlikten qaramastan jaslardı birlestiretuǵın, xalqımız hám mámleketimiz qol qatılmaslıǵın asıraytuǵın, el-jurtımızdıń eń joqarı maqsetler tárepke shaqıratuǵın birden-bir ideya - milliy ideologiyaǵa sadıqlıq ruwxında tárbiyalaw ; úshinshiden, jaslardı baynanminal jáhán jámiyetshiliginde, halqaro maydanda Ózbekstanǵa múnásip húrmet tugdirish ushın umtılıw ruwxında tárbiyalaw; tórtinshiden, jetkinshekti patriotlıq ruwxında, el-jurtqa sadıqlıq, joqarı adamiylik hám insaniy pazıyletler ruwxında tárbiyalaw; besinshiden, jetkinshekti ullı babalarımızdıń múnásip miyrasxorları ekenligin, áyne waqıtta jáhán hám zamannıń ulıwmadunyalıq jetiskenliklerin iyelew ruwxında tárbiyalaw Ózbekstannıńda oqıwshı jaslardı tárbiyalawdıń eń aktual máselesi bolıp tabıladı.
Kontsepsiyada shańaraqqa bólek itibar qaratildi. Ózbekstanda 1998 jıl «Shańaraq jılı» dep daǵaza etiliwi shańaraqtıń tárbiyalıq rolin jáne de kúshaytadı. Belgilengen máseleler jámiyetimiz, xalqımız, mámleketimiz táǵdiri jáne onıń dúnya kólemindegi siyasiy, ekonomikalıq, social potencialın qáliplestiriwde oǵada úlken áhmiyetke iye ekenligi Ózbekstan Respublikası ministrler Mákemesiniń 1998 jıldıń 26 martında qabıl etilgen «Social - ruwxıy ortalıqtı jáne de salamatlandırıw, diniy hár qıylı isenimlerge inanıwshı shaxslıqtıń aldın alıw ilajları tuwrısında»gi 130 -sanlı sheshimi mısal bóle aladı. Bul ―Shańaraq, máhelle, mektep sherikligi búgingi kúnniń ruwxıy, bilimlendiriw, ideologiyalıq, tárbiyalıq zárúrshiligi ekenligin ańlatadı. Keleshek áwladtı ruwxıy -etikalıq tárbiyalawda xalqımızdıń bay milliy, materiallıq, tariyxıy dástúrlerine, úrp-ádetlerine hám de ulıwmadunyalıq qádiriyatlarǵa tiykarlanǵan nátiyjeli, zamanagóy pedagogikalıq texnologiyanıń islep shıǵılıp, ámeliyatqa engiziliwi; shaxstı tárbiyalaw jáne onı hár tárepleme kámal taptırıwdıń ústinligin támiyinlew; ulıwma hám de milliy pedagogikalıq mádeniyattı asırıw ; mámleketimiz puqaraları arasında milliy ideologiyalıq tárbiya jumısların jetilistiriw, Shańaraq, máhelle, mektep sherikligi konsepsiyasınıń tiykarǵı maqseti bolıp tabıladı. Ózbekstanda júz berip atırǵan ózgerisler shańaraq, máhelle, mektep sherikligi baǵdarında bala tárbiyasında shańaraq, ata-ana, máhelle, mekteptiń tiykarǵı wazıypaların mazmunan jańalap turmısqa qollanıw etiwdi taqazo etedi. Ózbekstan Respublikası Konstitusiyasında belgilengenindey, ―Shańaraq jámiyetimizdiń tiykarǵı buwını bolıp tabıladı. Haqıyqattan da shańaraq bul jámiyeti quraytuǵın úlken kúsh bolıp tabıladı. Shańaraq jámiyettiiń ajıralmaytuǵın zárúr bólegi bolıp tabıladı. Ol jaǵdayda insan dúnyaǵa keledi. Sol waqıtta shańaraq insaniyattıń úzliksiz naslin dawam ettiretuǵın bolıp qala beredi. Soǵan muwapıq ―Shańaraq, máhelle, mektep sherikligi Konsepsiyasın ámelge asırıw processinde shańaraqtıń tómendegi wazıypaları belgilep qoyılǵan :- shańaraqta saw ortalıqtı jaratıw, milliy ruxlanıw hám turmıs tárizin esapqa alıw, perzentler ushın ata-ana hár tárepleme órnek bolıwı, perzentlerdiń ata-anasına, watanına muhabbat sezimin qáliplestiriw, óz-ara ǵamxor bolıwdı támiyinlew;

• 
  Shańaraqta huqıqıy tárbiyanı jaqsılaw, shańaraq aǵzalarınıń óz huqıq hám minnetlerin ańlap jetiwlerin hám olarǵa ámel qılıwların támiyinlew;
  
• 
  perzentlerine tereń dúnyalıq bilim tiykarların beriw, bilimli hám ruwxıylıqlı kisiler bolıp jetiwishlerin támiyinlew;
  
• 
  bazar munasábetlerine uyqas bolǵan kásip-óner úyretiw, ekonomikalıq túsiniklerdi perzentler sanasına sıńırıw ;
  
• 
  balalardıń ruwxıy bárkámal hám jismonan saw bolıwları ushın ekonomikalıq ortalıqtı jaratıw ;
  
• 
  balalardı ǵárezsiz pikirlewge úyretiw; ǵárezsizlik ideyaları hám milliy ideologiyaǵa sadıqlıq ruwxında tárbiyalaw ;
  
• 
  balalardıń bos waqıtların pedagogic kózqarastan kelip shıǵıp ónimli shólkemlestiriw, olarǵa qosımsha tálim beriw; perzentlerine ámeldegi bolǵan uqıp urıqların jaratıw ; óz perzentleriniń mektep, máhelle, mámleket hám jámiyet aldındaǵı minnetlerin tolıq ótew etisleri ushın shańaraqta juwapkerli bolıw ;
  
• 
  áke - analardıńlar ózleriniń pedagogikalıq hám psixologiyalıq bilim dárejelerin mudami asırıp boorish; balalarda puxtalıq hám isbilermenliktiń ruwxıy -etikalıq táreplerin qáliplestiriw; shańaraqta milliy hám ulıwma insanıylıq tárbiyanıń barlıq baǵdarların uyqas halda basqıshpa-basqısh ámelge asırıwǵa juwapkerlikti támiyinlew; sanitariya -gigiyenik, ekologiyalıq kónlikpelerdi sıńırıw, diniy hár qıylı isenimlerge inanıwshı shaxslıq, náshebentlikke qarsı tárbiyanı ámelge asırıw ;
  
• 
  shańaraq, mektep hám máhelle aldında óz perzentleriniń barlıq minez-qulqları ushın juwapker bolıp tabıladı; sawlıgında hám aqlida kemshilikleri bolǵan perzentlerge turmıs talaplarına uyqas túrde bilim hám kásip-kárlik beriwden ibarat. Ata-ananıń perzent aldındaǵı minneti, perzentke jaqsı at qoyıw, jaqsı muǵallım qolına tapsırıp sawatın shıǵarıw, ilmli, kásip-ónerli qılıw, shańaraqlı hám úyli-jaylı etiwden ibarat esaplanadi.
  

Oqıwshılarda shańaraq, mektep, jámiyetshilik sherikligi mazmunın úyreniw, buǵan baylanıslıǵı sheriklik dárejesin anıqlawǵa jóneltirilgen háreket mashqalanıń teoriyalıq hám ámeliy sheshimleri tolıq hal etilmegenligin kórsetdi. Oqıwshılar iskerligin tikkeley hám tikkeley bolmaǵan baqlaw olarda tábiyaattı shańaraqqa, máhellege baǵınıw xissi ámeldegi, biraq onıń tereń hám turaqlı ózgeshelikke iye emesliginen dárek beredi.
Paydalanılǵan ádebiyatlar

1. 
   Hasanboeva O. Uzaytirilgan guruhlarga tarbiyaviy ishlar.T.:―O‘qituvchi, 1994.
   
2. 
   Inomova K.M. «Oilada bolalarning ma‘naviy-axloqiy tarbiyasi» Toshkent: Fan, 1999, – 151 b.
   
3. 
   Jo‘raevA.J. Tarbiyaviy darslarni o‘tish.T.:―O‘qituvchi,1994.
   
4. 
   Mavlonova,R, Raxmonqulova.N, Normurodova.B. ―Tarbiyaviy ishlar metodikasi – T.: ―Tib-kitob, 2010.
   
5. 
   Musurmonova O. «Oila ma‘naviyat-milliy g‘urur». – Toshkent:O‘qituvchi.
   1999, – 200 b.