Ш. З. Умарованинг таҳрири остида

1971 йилдаги психотроп моддалар тўғрисидаги Конвенция 
1961 йилдаги Конвенцияга мувофиқ фақат опиум, каннабис ва кокаин 
билан боғлиқ гиёҳвандлик воситалари халқаро назорат остига олинар эди. 
Амфетамин қатор стимуляторлар, тинчлантирувчи ва ухлатувчи таъсирга эга 
воситалар, транквилизаторлар ва галлюциногенлар каби рухий фаол 
(психоактив) таъсирга эга турли бошқа моддалар халқаро назорат остига 
олинмас эди. Улар асосан, хулқ-атвор ва кайфиятни ўзгартириб юборадиган 
синтетик моддалар бўлиб, одатда, қарамликни келтириб чикарувчи салбий 
таъсирга эга. Халқаро хамжамиятнинг мазкур моддаларнинг зарарли 
таъсиридан ташвишланиши оқибатида 1971 йилдаги Психотроп моддалар 
тўғрисидаги Конвенция қабул қилинди. 1976 йил 16 августда кучга кирган 
1971 йилдаги Конвенцияга мувофиқ ушбу моддалар халқаро хуқуқий назорат 
остига олинди. 
Амфетаминлар, барбитуратлар ва транквилизаторлар каби психотроп 
моддалар Ягона Конвенцияга киритилиши ва уларга нисбатан мазкур 
конвенциянинг назорат тартиби қўлланилиши мумкин эди. Бироқ халқаро 
назорат остида бўлган психотроп моддаларга нисбатан алоҳида эътибор 
қаратиш, шунингдек, тиббиётда кенг қўлланиладиган моддаларга нисбатан 
мосланувчан назорат механизмларини назарда тутиш мумкин бўлиши учун 
эса алоҳида конвенция ишлаб чиқилди. 
1971 йилдаги Конвенцияда назарда тутилган назорат тизими, асосан, 
1961 йилдаги Конвенция, у кучга кирган 1964 йилдан эътиборан 
фойдаланилаётган тизимга таянади. Ҳар бир модда тўртта Рўйхатдан бирига 
киритилган. 1971 йилдаги Конвенцияга мувофиқ назорат амалга 
ошириладиган моддаларнинг кун сонлилиги ҳамда мазкур моддаларни 
суиистеъмол қилиш, уларнинг қарамликни келтириб чиқара олиш хавфи 
турли даражада эканлиги, шунингдек, турли терапевтик хусусиятларга 

---

329 
эгалиги сабабли қўлланиладиган назорат чоралари сезиларли даражада 
фарқланади. 
1971 йилдаги Конвенциянинг I Рўйхатида бевосита хукуматлар 
назоратида бўлган тиббий ва илмий-текшириш муассасаларидаги ваколатли 
шахслар ёки улар томонидан махсус бериладиган рухсатномалар бўйича 
керакли тарзда илмий ва жуда хам чекланган тиббий мақсадларда 
фойдаланишдан ташқари, қўлланилиши тақиқланган моддалар санаб 
ўтилади. I Рўйхатга киритилган моддаларга қўлланиладиган ўта катъий 
қоидаларга мувофиқ ушбу моддаларни тайёрлаш, тақсимлаш, уларнинг 
савдоси билан шуғулланиш ёки уларга эгалик қилиш каби ҳар кандай 
фаолият махсус лицензиялар ёки аввалдан олинган рухсатномалар бўйича ва 
ҳар доим хукуматнинг пухта назорати остида амалга оширилиши талаб 
этилади. Ушбу моддаларнинг экспорти ва импорти тақиқланган бўлиб, ўз 
мамлакатида экспорт ва импорт қилувчи ваколатли орган деб ҳисобланган 
ёки ваколатли органлар томонидан берилган махсус рухсатномаларга эга 
бўлган холатлар бундан мустасно. 
II Руйхатдан бошлаб 1971 йилдаги Конвенциянинг II, III ва IV 
Руйхатларига киритилган моддаларга қўлланиладиган назорат чораларининг 
қатъийлиги камайиб боради.