Ш. З. Умарованинг таҳрири остида

1.5. Қадимги Юнонистонда фармацевтиканинг ривожланиши 
Қадимги Юнонистон (Греция)да шифокорларни тайёрлаш учун 
мактаблар мавжуд эди. Кичик Осиё соҳиллари бўлган Книдос ва Косда энг 
машҳур тиббиёт мактаблари бўлган. Кос оролида жойлашган мактабнинг 
машҳур вакили Гиппократ (мил. авв. 460-377) эди. 
Гиппократ қулдорлик жамиятидаги машҳур шифокорлардандир. 
Гиппократнинг ватани Кос ороли бўлган. Унинг отаси шифокор, онаси эса 
доя-акушер эди. Сулоласининг 18 авлодига қадар тиббиёт билан шуғулланиб, 
авлоддан-авлодга эгалланган тажрибани бериб келган. 

---

24 
Гиппократ тиббиётни диндорларнинг таъсиридан озод қилди, 
авваламбор, ҳар қандай тиббий кузатувни бир жойга тўплашга, уларни 
тизимга солишга ва фалсафий асослашга ҳаракат қилди. Гиппократ 
терапевтик тизимида парҳез ва парҳез билан даволаш муҳим ўрин тутади. У 
дорилар билан ҳам даволаган, синовдан ўтган кам сонли дори-дармонларни 
(арпа бўтқаси - "птизана", чемерица, денгиз пиёзи ва бошқалар) моҳирона 
қўллаган. У гигиеник даволаш ва дори-дармонлар билан даволаш бир хилда 
зарурлигига ишонган. 
Гиппократ доришуносликка катта аҳамият берган. "Дори воситалари ва 
уларнинг оддий хусусиятлари, агар улар тавсифланган бўлса, сен уларни 
эҳтиёткорлик билан ҳотирангда сақлашинг керак. Улардан касалликларга 
алоқадор барча нарсаларни, охир-оқибат, маълум касалликларда қанақа ва 
қандай қилиб таъсир қилиши кераклигини ўзингиз учун ўзлаштириб 
олишингиз керак, чунки бу дори воситалари тўғрисидаги билимларнинг 
бошланиши, ўртаси ва охиридир". 
Гиппократ ўсимлик билан даволашга алоҳида эътибор қаратган. У 
дориларнинг табиатини сақлаб қолишга харакат қилган, шунинг учун уларни 
сақлаш усулини аниқ белгилаб берган, бу қадимий дорихоналарда олиб 
борилган қазиш ишлари билан тасдиқланган. У ўсимликлардан сиқилган 
шарбатни шиша идишда етказиб беришни тавсия қилади; барглар, гуллар ва 
илдизлар – ёпиқ сопол идишларда, дори воситаларининг кучи шамоллатиш 
таъсири остида тугамаслиги учун ва ҳоказо. 
Гиппократ 
даврида 
даволаш 
учун 
ўсимлик 
ва 
ҳайвонот 
маҳсулотларидан кенг фойдаланилган. Ўсимликлар орасида: бодом, бузина, 
хантал, анор, қовун, қизилпойча, кунгабоқар, ирис, кастор, клеўевина, 
қичитқи, крушина, пиёз, кўкнор, мандрагора, айиқ қулоғи, бодом, ялпиз, 
буғдой, чўпон сумкаси, полин, сосна, қовоқ, челибуха, оқ ва қора чемерица, 
саримсоқ, шалфей каби ҳаммаси бўлиб 230 га яқин ўсимликлар. 
Ҳайвон дориларидан камбала, кефал, дарё окуни ёғлари ва бошқалар 
ишлатилган. 

---

25