Ш. Вдурбонов болалар ва усмирлар

деган илмий асо сланган ум ум лаш тирувчи таълимот яратди.
Рец ептор зисм забул зил и н ган зити злаги чл ар н и теги ш л и нерв 
им пулсларига айлантириб берадиган м ахсус нерв зуж айр алар и ёки 
нерв учларидан та ш к и л то пган булиб, ул ар н и н г тузи л и ш и м у зи т 
т а ъ с и р о т л а р и н и з а б у л з и л и ш г а м о с л а ш г а н б у л и б , т у р л и  
таъ суро тларн и заб ул зилишда билан бир — биридан ф а р з зилади (куз 
рецепторлари ёруглик нурини, зул о з рецепторлари товуш тул зи н и н и  
ва бош залар).
У тк а з у в ч и зи см маълум анали затор дан м арказий нерв ти зим и  
орзали мия ярим ш арлари пустлогигача борадиган нерв толаларидан 
иборат. М ар казий зисм ярим шарлар п устл о ш д аги айнан белгиланган 
с е зги а ъ зо си н и н г с о за си булиб, у ички ва та ш з и м узи тд ан келган 
им пулсларни м арказий тазлил зилади.
С е з г и аъ зо л ар и бир —бири бил ан я зи н д а н б оглани б ф ао л и я т 
к^фсатади ва б у н ар са яш аётган м у зи т з а зи д а ту л и з р о з тасавв ур га 
эга булиш ва ун и идрок зилиш им кониятини беради. Я н а ш у н арсани  
Зайд зили ш ж ои зки , бола туги лган и дан бошлаб барча анализаторлар 
орзали ун и н г марказий нерв тизим ига теги ш л и ахборотларнинг бориб 
ту р и ш и у н и н г зар томонлама баркамол б улиш ини таъминлайди, акс 
Золда, яъни ан а л и зато р л а р н и н г етарли иш лам аслиги ёк и етарли  
фаолият к^фсатмаслиги, ки ш и н и н г азл и й ж и затд ан е ту к булиш ига 
салбий таъ си р зилади.
Одамда к^фиш, эшитиш, вестибуляр, таъм билиш, зи д билиш, тери 
ва ички анализаторлар мавжуд булиб, шундан охиргиси сом атосенсор 
тизим деб зам аталади, чунки у куп тармозли булиб, терига таъсир 
куфсатувчи иссиз, совуз, босим, тебраниш , огриз каби таъсиротларни