Sh. Sodiqova

bevosita  va  b ilvo siia   talab
  farqlanadi. 
B evo sita   talab
  u chun  q a t’iylik,  aniqlik,  m o h iy atn in g   tu sh u n arli  b o 'lish i 
xos  b o ‘lib,  keskin  ohang,  y u z h arak atlari  u v g ‘unligi  aks  etadi.
B ilvosita  talab
  (m aslah at  berish,  yalinish,  ta ’kidlash,  qaytarish)  bevo­
sita talabdan farqli  ra v ish d a  b o iad a q a y g ‘urish,  qiziqish.  intilish  kabi  psi- 
.  x o lo g ik  om illarni  ch a q irish g a x izm at qiladi.
1 1 2

---

M aslahat berish
  orqali  boiada m a ’lum  x atti-harakatning foydali ekanli- 
giga ishonch hosil  qilinadi.  B o la qachonki  bildirilayotgan fikrni  o ‘zi uchun 
m uhim  ekanligiga ishonch hosil  qila olgandagina m aslahatni  qabul  qiladi.
Yalinish -
 ag ard a bo sh q a talab  q ilish  k o ‘rin ish i  kor  qilm aslig ig a  k o ‘zi 
y etsa ,  bola q a lb id a m eh rn i y an g ilash ,  u y g ‘o tish  m a q sa d id a  u n i b iro r  nar- 
sag a  k o 'n d irish   u ch u n   iltim os  qilish,  o 'tin ib   s o ’rashdir.
Ta 'kidlash
  -  b o la lar  bilan  o 'tk a z ilg a n   h a r  bir  vaziyatda,  u larg a  m alol 
kelm ay d ig an  ax lo q iy  m azm u n n i  uqtirib,  tayinlashdir.
Q aytarish -
 bola ja h li chiqib,  qizishib b iro r kor-hol, y o m o n lik  qilishga 
q aro r  q ilsa  yoki  v ajo h ati  shuni  k o ‘rsatsa,  uni  b u n d a y   no m aq b u l,  n o jo ‘ya 
ishdan,  x a tti-h arak atd an   o ‘zini tu tish g a un d ash , tiyish.
О 'rgatish
 -  b o lag a b iro r ish -h arak at (m asalan, tu rli jo y  v a  vaziy atlard a 
o 'z in i  tutishni,  gapirishni  v a   b o sh q alar)  b ajarish   usulini,  y o 'l- y o ‘ru g ‘ini 
tu sh u n tirish , bild irish  va shu ishni m u staq il b ajara olad ig an  qilish. M azkur 
uslu b n i t o ‘g ‘ri  q o 'lla s h  q o id alarig a q u y id ag ilar kiradi:
-  T arbiyachi  v a   tarb iy alan u v ch ilar ta rb iy a  m aq sad in i  aniq  ta s a w u r g a  
ega b o ‘lishlari  lozim . A yniqsa,  bola o ’rg atila y o tg an  ish -h arak atn in g  n im a 
u ch u n   x izm at  qilishini  tu sh u n ib   y etm asa,  ta rb iy ach in in g   harak ati  zoye 
ketadi.
-  Ish -h arak atn i  b ajarish g a  o ’rg atish d a  b u y ru q q a  em as,  tu sh u n tirish g a 
aso slan ish   lozim .  M asalan:  “Q o ‘sh n ila r  b ilan   salo m lash ib   y u rsan g ,  ular 
seni yaxshi k o ‘rish ad i” , “ Seni ch iro y li kuladi d ey ish lari uch u n  tishlaringni 
y u v ib  y u rish in g  kerak"’  v a  boshqalar.
-  B o lalarg a  o ‘rg atilad ig an   ish -h arak at  u ch u n   m aqbul  v aq t  va  m iqdor 
h iso b g a  olin ish i  lozim .  O d atlan tirish   u ch u n   m a ’lum   m u d d at  zarur,  sho- 
sh ilish   k e rak   em as.  D astlab   b o lan i  h arak atlarn i  to ‘g ‘ri  bajarish i  h aq id a 
q a y g ‘urish,  k ey in  uni te z  am alg a o sh irish ig a intilish   zarur.
-  B o lag a h a ra k a tla r q an d ay  b ajarilishini,  n atijasi n im a  b ilan  tugashini 
k o ‘rsatib  b erish   lozim .  M asalan,  to za  v a  iflos  poyabzal,  silliq   v a   g ‘ijim - 
langan  k iyim ni  taq q o slab   k o ‘rsatish   orqali  b o lan i  b u n d ay   h o latlarn i  bar- 
ta ra f etish g a o 'rg a tib   bo rish   m um kin.
-   O ’rgatish  doim iy  n a zo ratn i  talab  etadi.  N a zo rat  chin  k o ‘ngildan, 
q iziq ish   b ilan   am alga  oshirilishi,  z ard a-jah l  tarzid a  b o ‘lm asligi  ham da 
o 'z - o ‘zini  n a zo ra t q ilish  b ila n  u y g 'u n lik d a  olib b o rilish i  lozim .
-   0 ‘rgatish  o ‘yin  orqali  am alg a  oshirilsa,  yax sh i  sam ara  beradi. 
O 'y in d a   b o la  b e lg ilan g an   qoid alarn i  b o sh q ala rn in g   m ajb u rlash isiz  ham  
o‘z x o h ish ig a k o ‘ra  bajaradi.
113

---