Ш. Шоабдураҳмонов, М. Асқарова, А. ҲОжиев, И. Расулов, X. Дониёров

лоқ... (Ойдин.) Етти ойлик паҳлазондек ўғилчаси билан келди.
Юқорида кўрсатиб ўтилган ёш ҳисоби учун ишлатиладиган сўзлар соф ҳисоб сўзлари бўлмай, нисбий ҳисоб сўзларидир.'

8. 
   Вақт ўлчови учун ишлатиладиган сўзлар.
   

Вақт ўлчовини ифодаловчи сўзлар икки турлидир: йил, ой, ҳафта ва куилар ҳисоби учун бир хил конструкциялар, сутка ичидаги ҳисоб учун эса бошқа хил конструкциялар ишлати- ладн.

1. 
   групнаии ташкил қиладиган конструкциялар саноқ сон- ларнинг аср, йил, ой, ҳафта сўзлари билан қўшилиб келиши- дан ҳосил бўлади. Ҳисоб сўзи вазифасини бажарувчи юқори- даги сўзлар маълум миқдор ифодалайди. Улар баъзан отга, жуда кўп ҳолатда феъл ва равишга боғланиб келади: Орадан уч йил вақт ўтди ҳамки, ундан дарак бўлмади — отга боғлан- ган. Бир ой шилар-ишламас тракторчиликка ўқигани кетиб қолди. (71. Қ.)— сифатдошга боғланган. Бир ой ишламасдаы туриб бюрога тушди. (Ас. М._)—равишдошга боғланган. Чилон қори уни уч-тўрт йил кафтида кўтариб юрибди. (А. Қ.)— феъл- га боғланган. Бундан бир ҳафта илгари биз отамлар билан учрашган эдик.. (Мирм.)
   

Баъзан кун, ой, йил, аср каби сўзлар -лик аффиксини олиб, предметнинг вақтга кўра белгисини кўрсатиши мумкин: Трак- торнинг ҳақи битта ӧтнинг ўн кунлшс ем-хашагидан арзон тў- шибди. (71. Қ.) Пўлатжон уч кунлик нормани бир кунда баока- риб қўйди.
Тахмииий миқдор маъносини ифодалаш учун бундай сўз- ларга -ча аффикси қўшилиб келиши, олдидаги саноқ сон жуфт- лаииб чама сон шаклида ишлатилиши ёки тахминан сўзи би- лан бирга қўлланиши мумкин: Бу мактабда уч ойча ўқидим, холос. (А. Қ.) Дадам тахминан цирц кунча ишга ярамай қол- ди. (А. Қ.) ...Натижада олти-етти куклик иш саккиз кунга чў- зилди. (А. Қ.) Орадан бир-икки ҳафта ўтар-ўтмас мактаб буткул тарқаб кетди. (А. Қ.)
Саноқ сонлардан кейин келиб, вақт ўлчови учун ишлатила- диган йил, ой, ҳафта, кун, сутка сўзлари турли келишик аф- фиксларини олиб келиши, шунингдек, кўмакчилар билан бир- га қўлланиши" мумкин: Уч кунда шунча ишни Адҳамжоннинг бир ўзи бажарииш цийин эди. Отаси икки ойга дам олиш учун кетган эди. Ўн беш кундан сўнг цайтиб келибди. Бир ҳафта ичида айтилган топширщни бажариш керак.
Вақт ўлчови учун ишлатиладиган юқоридаги сўзлар тартиб сонлар билан бирга ҳам ишлатилади. Тартиб сонлар кун сў- зининг синоними — число сўзи билан бирга қўлланади. Лекин число сўзи ҳеч вақт саноқ сон билан бирга келмайди: Бешинчи кун — бешинчи часло (беш число деб ишлатилмайди). 1970 йил биз учун унутилмас йил ӧўлди. Биринчи куни Дилбар янги уЛ- еа ўргана олмай чурди.



йилдаги ойлар номи, ҳафтадаги кунлар номи ҳам маълум даражада миқдор тартибини кўрсата олади: Январь ойи (1-ой). Сентябрь ойи (9-ой). Жума куни (5-кун). Чоршанба куни (3- кун) ва ҳоказо.
Бундай бирикмаларда ой, кун сўзлари доим III шахс бир- ликдаги эгалик аффикси билан бирга ишлатилади.
Вақт ўлчовини билдирувчи сўзларнинг иккннчи группасини сутканинг бўлакларини ифодаловчи кеча, кундуз, соат, дақиқа, минут, секунд каби сўзлар ташкил қилади. Бу сўзлар ҳам би- ринчи группани ташкил қилувчи сўзлар каби кўпинча феъл ва равишга, баъзан отга боғланиб, вақт ўлчовининг кичик миқдо- рини билдиради: Қирқ кеча-ю-қирқ кундуз тўй-томоша қилиб... («Эртак»дан.) Қаландаров соат бир яримга станцияга машина чиқаришни сўрабди. (А. Қ.)