Ш. Шоабдураҳмонов, М. Асқарова, А. ҲОжиев, И. Расулов, X. Дониёров

Зркалаш формаси

57. 
    §. Отнинг бу функционал формаси -жои, -хон, -ой аф« фикслари ёрдамида ясалади.
    

-жон аффикси. Шахс билдирувчи турдош отларга ёки шахс- ларнинг номкнн билдирувчи отларга қўшилиб эркалаш, суйиш каби ижобий муносабат ифодаловчи форма ясайди: укажон, ойижон, Рашиджон каби.
Ойижоним туфлигимни Доим мойлаб қўярди.
Бувижоним папкам артиб,
Эркаларди, суярди.
Акажоним дўппим қоқиб,,
Силар эди бошимни.



Опажоним дастурхонга Келтирарди оигимни. (А. Кўчимов.)
Менга қараб кулгин, болажон,
Орунчоғим булгин, болажон. (С. Олимова.)
-хон, -ой аффикслари. Булар ҳам киши исмини билдирувчи отларга қўшилиб, эркалаш, ҳурматлаш маъносини билдирадиг Азизахон, Ҳалимахон, Ҳабибахон каби.
-жон аффикси эркакларнинг, -хон, -ой эса хотин-ҳизларнинг исмини билдирувчи сўзларга қўшилади.
Э с л а т м а. -жон, -хон, -ой аффикслари киши исмининг таркибий қис- мига кириши, унинг ажралмас компоненти бўлиши мумкин. Бунда эркалаш, ҳурматлаш маъноси ифодаланмайди: Мамажон Дадажонов, Роҳатой Ман- нонова, Онахон, Уғилой, Нурхон каби.
-(а)лоқ аффикси қиз, бўта каби бир-икки сўз таркибида эркалаш маъносида қўлланади: Ҳа, эсимда, бўталоц бирам кўҳ- лик, кўзлари катта-катта... (0.)
Тол баргини сочига Тақиб олган қизалоқ,
Дўстларига жуда ҳам
Ёқиб қолган қизалоқ. (С. Олимова.)
Ҳурмат формаси

57. 
    §. Бу форма -лар аффикси ёрдамида ясалади: акамлар, тоғамлар каби: Оға, соғ борсангиз, аввал дадамларга салом айтинг. (Ҳамза.)
    

Ҳозирги ўзбек тилида -лар кўплик ифодаловчи аффикс си- фатида сон категориясининг бирлик формасига қарама-қарши бўлган кўплик формасини (категориал формани) ясайди. Ҳур- мат ифодаловчи аффикс сифатида эса функционал формани ҳосил қилади.
Узига мустақил форма сифатида -лар аффикси ёрдамида ясалувчи ҳурмат формаси кўплик формасидан фарқли хусусият- ларга эга. Булар қуйидагилар:

1. 
   Юқорида кўриб ўтдикки, от туркумига оид сўз нутқда ҳамма вақт сон ва келишик формасида бўлади: Студентларни кутиб олдик гапида студент сўзи кўплик ва тушум келишиги формасида. Лекин у эгалик формасига эга эмас. Демак, эга- лик формасига эга бўлмаган от кўплик формасига эга бўла- веради. Ҳурмат формасидаги от эса ҳамма вақт эгалик фор- масида ҳам бўлади, яъни эгалик формасисиз ҳурмат формаси- ни тасаввур этиш мумкин эмас. Қиёсланг: уйлар — уйнинг кўплиги (бунда ҳурмат ифодаланмайди), уйлари — кўплик ёки ҳурмат: 1) қурувчиларнинг уйлари (кўплик); 2) тоғамнинг