Ш. Шоабдураҳмонов, М. Асқарова, А. ҲОжиев, И. Расулов, X. Дониёров



Download 0,65 Mb.
bet117/202
Sana21.02.2022
Hajmi0,65 Mb.
#40041
1   ...   113   114   115   116   117   118   119   120   ...   202
Bog'liq
2 5194979698626528277

Бир сони ярим билан жуфтланганда кам миқдор билдирув- чи сон кейин келади: Онда-сонда битта-яримта хира чироқ уч- райди. (0.);

  1. чама сонларни ҳосил қилишда тахмин маъносини ифода- ловчи айрим сўзларнинг ҳам роли бор:

Чамаси сўзи одатда нумеративлардан кейин келади: беш ойлар чамаси ўтгач, Умматалини чақиришибди. (Ш.) У ярим соат чамаси тинимсиз ишлаб, жуда ҳолдан тойди. (С. Аҳ.и.) Умарали ўзидан икки ёш чамаси катта бола билан олишаётган экан. (А. Қ.)
Чоғли (чоқли) сўзи кўпроқ жуфтланган чама сонларга қў- шилиб келади: Юқорида ўн-ўн беш чоқли мўйсафыд чақчақла- шиб ўтирар эди. (А. Қ.) Етти-саккиз чоқли хотин-халаж тўп- ланиб... (А. Қ.) Мактабда ўн чоқли бола йиғилган. (0.)
Яқин сўзи жўналиш келишиги формасидаги якка ёки жуфт сонлар билан бирикиб келади: Қолхоз тўрт миллионга яқин даромад қилди. (А. Қ.) Ўттизга яқин бола атрофга тизилиш- ди. (0.) Баъзан яқин сўзи сондан олдин келади: Умри яқин бир ойдан кейин келди. (А. Қ.) Жанжал яқин бир-икки ҳаф- тага чўзилибди. (А. Қ.)
Тахминан сўзн бирга келади: Бу йил пойтахт меҳнаткашла- ридан тахминан ярим миллион киши пахта теримида иштирок этди. (Газетадан.)


Қарийб сўзи бирга келиши мумкйн: Республика аҳолиси қа- рийб уч миллион квадрат метр уй-жой бинолари олди. (Газе- тадан.) Корхоналарда царийб бир миллион мутахассис ишлаб турибди. (Газетадан.)


Қамида (ками билан) сўзи бирга келади: Камида беш минг- та янги технология ускуналари ўрнатилади. (Газетадан.) Планга қўшимча ками билан ўн беш миллион сўм тежалади., (Газетадан.)
Ортиқ, мўл(роқ) сўзлари билан бирга қўлланади: Кўчалар- нинг икки юзига саксон беш мингдан ортщроц кўчат ўтқазил- ди. (А. Қ.)

  1. Чама сонлар морфологик ва композицион усулнинг ком- бинацияси орқали ҳам ҳосил қилинади: Жуфтланиб келган чама сонлардэн сўнг -ча, -ларча, -ларда каби аффикслар қў- шилади: Электростанциямиз эллик-олтмиштача лампочкалар- ни аранг қиздирар эди. (А. Қ.) Орол тўрт-тўрт ярим таноблар- ча келар эди. (А. Қ.) Уттиз-қирқ ёшлардаги киши бизни қар- шилайди. (0.)

Чама сонлар миқдор билдириб ҳол, аниқловчи ва отлашиб турли гап бўлаги бўлиб келади: Икки-уч интилиб шохни уш- лай олмаӧи. (А. Қ.) Биров эшикни икки-уч тепди. (А. Қ.) Ҳол вазифаскда келган бундай сонларда тахмин маъносидан аниқ- лик маъноси кучлироқ бўлади.

  1. §. Жамлозчи сон. Жамловчи сон бир турдаги предмет- ларнинг йиғиндисини ифодалаш учун қўлланади. Улар одатда ўндан кам бўлган сонларга махсус аффиксларнинг қўшилиши- -Дан ҳосил қилинади.

Жамловчи сонлар саноқ сонларга қуйидаги аффиксларнинг қўшилишидан ҳосил бўлади:

  1. -св аффикси кўпинча икки, уч, тўрт, беш сонларига қў- шилиб, предметлардаги жамлик маъносини билдиради.

Жамловчи соннинг бу формаси доим эгалик аффикслари билан бирга қўлланади: Икковимиз ҳам секин пастга тушдик. (0.) Иккови ҳам Қурбон ота билан хайрлашиб жўнади. (А. Қ.)
•ов аффикси икки сўзига қўшилганда икки шахсни ифода- лайди ва баъзан ҳар икки шахс номи изоҳловчи сифатида кел- тирилади: Лариса билан Қўчқор икковлари йўлга чиқишди. (0. Е.) Баъзан икки шахснинг бири кўрсатилиб, иккови сони келтирилади: Ғаффоржон икковимизга жой солдим. (А. Қ.) Дадам иккови ҳамон шивирлашади. (А. Қ.)

Download 0,65 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   113   114   115   116   117   118   119   120   ...   202




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish