Sh. Sh. Shodmonov, U. V. G'Ofurov iqtisodiyot nazariyasi o'zbekiston Respublikasi Oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi tomonidan darslik sifatida tavsiya etilgan Toshkent «iqtisod-moliya»

Boshqa tovarlar narxi. Boshqa tovarlar narxlarining o'zgarishi ham mazkur tovar taklifini o'zgartiradi. Masalan, boshqa o'zgarmas sharoitlarda qo'y go'shti narxining pasayishi natijasida undati olinadi­gan foyda darajasi ham pasayib, qassoblar tomonidan mol go'shti tak- lifining oshirilishiga olib keladi.

Narx o'zgarishining kutilishi. Kelgusida mahsulot narxi o'zgarishining kutilishi ham ishlab chiqaruvchining bugungi kundagi bozorga mahsulot yetkazib berish xohishiga ta'sir ko'rsatishi mumkin. Masalan, kelajakda neft narxining keskin pasayishining kutilishi neft- ning taklifini pasaytiradi.

Ishlab chiqaruvchilar yoki sotuvchilar soni. Tovar ishlab chiqa­ruvchilar qanchalik ko'p bo'Isa, taklif qilinadigan mahsulot miqdori shunchalik ko'p bo'ladi. Tarmoqdagi ishlab chiqaruvchilar soni ortib borishi taklifni ko'paytiradi, chunki tovar ishlab chiqarish ko'payadi.

Taklif hajmining o'zgarishiga tovarning saqlanish xususiyati, saqlash xarajatlari va transport-tashish imkoniyatlari ham ta'sir ko'rsatadi. Masalan, uzoq vaqt saqlab bo'lmaydigan qishloq xo'jalik va oziq-ovqat mahsulotlari uchun taklif kamdan-kam o'zgaruvchan bo'ladi. Ishlab chiqa­rish jarayonining xususiyati, tabiiy resurslarning mavjud darajasi ham taklifga ta'sir ko'rsatadi. Masalan, narxning o'zgarishiga javoban ishlab chiqarishni kengaytirish yoki boshqa xil mahsulot ishlab chiqarishga o'tish imkoniyati mavjud bo'Isa taklif o'zgaradi. Qishloq xo'jaligiga yaroq- li bo'lgan yerlar cheklangan bo'Isa, uning narxi (renta) qanchalik osh- masin, yer taklifini oshirib bo'lmaydi.
Ijodiy kasb soha xodimlarining (masalan, ol+mlar, shoirlar, yozuv- chilar, musawirlar va boshqalar) mehnat mahsuli va noyob san'at asar- larining taklifi ham noo'zgaruvchan bo'ladi.
7.3. Talab miqdori va taklif miqdori o'rtasidagi nisbatning o'zgarishi.
Bozor muvozanati
Biz yuqorida turli omillar ta'sirida talab va taklif miqdorining o'zgarib turishini ko'rdik. Lekin talab bilan taklif miqdorlari bir-birlari bilan doimo ma'lum nisbatda bo'ladi, bu nisbatlar o'zgarib turadi. Ba'zan talab taklif miqdoridan oshib ketib, narx ko'tirilsa, ayrim paytda taklif talab miqdoridan oshib ketib, naix pasayib ketadi.