Sh. R. Xolmoʻminov mehnat bozori iqtisodiyoti

vositachilik firmalari
orqali ishga yollash ish 
qidirishni osonlashtiradi, ishsizlik davrini qisqartirish sohasida 
mehnatda bandlikka muayyan kafolatlar beradi, kasbiy tayyorgarlik-
ning muayyan turlarini olish imkoni yaratiladi. 
Vositachi firmalar bilan tuziladigan ish bo‘yicha vaqtincha ish 
kuchidan foydalnuvchi korxonalar o‘z faoliyatlarining samaradorligini 
oshirish imkoniga ega bo‘ladilar, buning uchun:
– ular ishlab chiqarishning mazkur bosqichida iqtisodiy 
o‘zgarishlar tufayli talab qilinadigan ish kuchi miqdoridangina 
foydalanishlari mumkin, bunda ular o‘zlarini ish bilan bandlik kafoltlari 
bilan bog‘lamaydilar; 
– vaqtincha xodimlardan ko‘pincha nufuzli ish o‘rinlarida 
foydalanilmaydi; 
– betobligi sababli ishda bo‘lmagan, ta’til muddatini, kasbga 
tayyorlash va qayta tayyorlashdan o‘tayotgan doimiy xodimlar 
vazifalarini bajarib turishni korxonalardagi vaqtincha xodimlar 
zimmasiga yuklaydilar. 
Shuni ham ta’kidlash kerakki, vositachi firmalar orqali ishga 
yuqori malakali xodimlarga nisbatan ham tobora kengroq tatbiq 
etilmoqda. Bu hol, masalan, ishlab chiqarish yuqori unumli, 

---

139 
avtomatlashgan texnika va texnologiya bilan ta’min etilgan hollarda yuz 
bermoqda. Asbob-uskunalarni sozlash, joriy ta’mirlash uchun malakali 
ishchilar, dasturiy xodimlar, ishchi kuchining maxsus bilim va 
ko‘nikmalarga ega bo‘lgan boshqa toifalari kerak bo‘ladi. Muammoni 
hal etishning yagona yo‘li kadrlarni firma ichida tayyorlash va qayta 
tayyorlashdan iborat bo‘lib, u ma’lum darajada chiqimlar qilinishini 
talab etadi. Muammoni hal etishning ko‘pgina korxonalar uchun ancha 
qulay ikkinchi yo‘li – malakali xodimlarni vositachilar orqali vaqtincha 
yollashdir. 
O‘zbekistonda 
tashqi mehnat migratsiyasi agentligi
oldida 
mehnat bozori infratuzilmasini rivojlantirishda tashqi mehnat 
migratsiyasi va ish kuchi eksporti mehnat bozorining rivojlanishida 
muhim ahamiyatga ega. Ishchi kuchi eksporti – bu ishchi kuchining 
biror mamlakatga ma’lum muddatga shartnoma asosida foydalanish 
sharti bilan sotilishidir. U boshqa eksport tovarlaridan ma’lum 
muddatga foydalanishi bilan farq qiladi. Ishchi kuchi eksporti talaygina 
foydalilik jihatlarga ega: 
ya’ni, mamlakatimizda ishchi kuchi taklifiga talab yetarli darajada 
emas. Ishchi kuchi eksporti esa, bu muammoni hal etishga yordam 
beradi. Eksport natijasida ishsizlar ma’lum muddatga ish bilan 
ta’minlanadilar; 
ishchi kuchi jahon bozoriga chiqarilgach, raqobatchilik muhiti 
unga sifatlilik, mukammallik, ishonchlilik kabi bir qancha talablarni 
qo‘yadi. Bozordagi mavjud shiddatli raqobatga bardosh bergan har 
qanday tovar, tabiiyki, ichki bozorda ham yuqori sifatga va yuqori 
qiymatga ega bo‘ladi. Shu bilan birga jahon mehnat bozoriga chiqqan 
tovar – ishchi kuchi ilg‘or mamlakatlar tajribasini, zamonaviy, 
mukammal texnologiyalar sirini o‘zlashtirib yanada yuqori sifatga 
erishadi, o‘z kasbi bo‘yicha zarur axborotlar hajmini kengaytirib, 
malakaviy samaradorlik darajasini mustahkamlaydi; 
– xorijiy mamlakatda malaka oshirayotgan ishchi kuchi egasida til 
o‘rganish imkoniyati paydo bo‘ladi; 
– ishchi kuchi eksportidan kelgan tushum YaMMning tarkibiy 
qismi bo‘lmish milliy daromadning o‘sishiga olib keladi; 

---

140 
– ishchi kuchi eksporti, o‘z navbatida, malakali ishchi kuchi 
importining kamayishiga olib keladi. Buning natijasida respublikamiz-
ning malakali ishchi kuchiga bo‘lgan talabi o‘z ishchi kuchi hisobiga 
qondiriladi va ortiqcha xarajatga hojat qolmaydi; 
– eksport qilingan ishchi kuchi mamlakatga chet el valutasi 
tushumini ko‘paytiradi.