Sh. R. Xolmoʻminov mehnat bozori iqtisodiyoti

istiqbol TABni ishlab chiqishda hisobot 
davrlaridagi mehnat va moddiy xarajatlar koeffitsiyentlaridan 
foydalaniladi. 
Shuning uchun faqat koʻrilayotgan davrning oraliq 

---

75 
yillari uchun toʻg‘ri mehnat sarflari aniqlangandagina yuqorida 
ifodalangan uslubdan foydalanish bilan cheklanish mumkin. 
Istiqbolga moʻljallangan davrdagi toʻg‘ri mehnat sarflari koeffit-
sientlarini aniqlashda 
statistik
va 
normativ
uslublardan foydalaniladi. 
Statistik uslub yordamida turli yillar uchun toʻg‘ri mehnat sarflari 
istiqbol koeffitsientlarini aniqlashda bir xil metodikadan foydalanish 
kerak, chunki metodik farqlar turli davrlardagi koeffitsiyentlarnnig 
miqdorini taqqoslab tahlil qilishni mushkullashtiradi.
Normativ uslub asosida toʻg‘ri mehnat sarflarining istiqbol 
koeffitsiyentlarini aniqlashda mahsulot birligini ishlab chiqarishga 
mehnat sarflari me’yori, shuningdek, obyektlar rivojlanishining texnik-
iqtisodiy koʻrsatkichlari ham qoʻllaniladi. 
Mahsulotlarning sermehnatligi hisob-kitobi va istiqbolini yanada 
takomillashtirish maqsadida uning dinamikasiga (oʻsishiga) ayrim 
omillar ta’sirini aniqlash zarur. Omillar ta’siri boʻyicha sermeh-
natlikning tahlili uchun matematik statistika uslubi, xususan, 
koʻpomillik modellar uslubidan foydalanish mumkin. Omillarni tanlab 
olishda, birinchi navbatda, sermehnatlikka jiddiy ta’sir qiluvchi mehnat 
unumdorligi 
koʻrsatkichlarini 
tanlash 
kerak. 
Tanlab 
olingan 
koʻrsatkichlar miqdoriy oʻlchanishi lozim. 
Mahsulot sermehnatligi dinamikasining tahlili uchun omillarning 
umumiy miqdoridan quyidagilar tanlab olinadi: mehnatning fond bilan 
ta’minlanganligi; mehnatning energiya bilan ta’minlanganligi; 
ixtisoslashtirish koeffitsiyentlari; yangi texnikani tatbiq etish xarajatlari; 
kadrlar qoʻnimsizligi; malakali xodimlar ulushi; qoʻl mehnatining 
ulushi; mehnat resurslari umumiy sonidagi ishlovchilarning ulushi. Ular 
asosida ishlab chiqarish funksiyasi shakllantiriladi va mahsulot 
sermehnatligi oʻsishining iqtisodiy-matematik tahlili oʻtkaziladi. 
Yuqorida qayd etilgan uslublardan bir vaqtda foydalanish, ya’ni 
toʻg‘ri mehnat sarflari koeffitsiyentlarini aniqlash yangi uslubining 
paydo boʻlishiga asos boʻla oladi. 
Ushbu 
uslub 
asosida 
toʻg‘ri 
mehnat 
sarflari 
istiqbol 
koeffitsiyentlarini aniqlashning