Sh. R. Ikramov, R. N. Abdullaev maxsus texnologiya (Donali trikotaj qismi) “ t afakku r b o ‘sto n i”

5, 6
tortuvchi vallardan foydalanib bajariladi 
(3.14-rasm).
P o‘lat sim 
1
ignadonlar oralig‘ining yuqori qismidagi to ‘quv ignalari 
ort tomoniga 
3, 4
ignadonlarga parallel joylashib birikkan. Kuponning 
to ‘qilgan har bir halqa qatori 
2
yo‘naltiruvchi chiviqli po‘lat sim 
1
ta ’sirida 
3, 4
ignadonlar oraliq qismiga surib yo‘naltiriladi. Ignadonlar 
ostiga bo'lakli tortuvchi 
5, 6
g'ildiraklar 7, 
8
o ‘qlarga o'matilib, 
3, 4
95

---

ignadonlarning asosiga biriktirilgan. Tortuvchi 
6
g'ildirak yetaklovchi 
b o ‘lib, u aylana harakatni shkivdan tasmali uzatgich orqali oladi. 
G'ildirak 
5
yetaklanuvchi bo'lib, u ikki yelkali 
9
richagning bosh 
qismiga 7 o ‘q bilan biriktirilgan. G'ildirak 5 yetaklovchi 
6
g'ildirak- 
ning ustki qismiga joylashgan bo'lib, u yetaklovchi 
6
g'ildirak bilan 
birgalikda aylana harakatlanadi. Tortuvchi 
5,
d g'ildiraklarning aylana 
harakati davomida kuponning dastlabki qatorlari bo'lakli g'ildiraklar 
oralig'iga yo'naltiriladi. Tortuvchi g'ildiraklar oralig'idan harakatla- 
nayotgan kuponlarning mo'tadil tortilishini ta’minlash uchun 5 g'ildirak 
yetaklovchi 
6
g'ildirakka bikr joylashtiriladi. Tortish g'ildiraklarni 
bunday joylashishlarini 
9
richagning ikkinchi uch qismiga biriktirilgan 
prujina 
10
ta’minlaydi. Prujina 
10
ma’lum tortish kuchi bilan 
9
richag­
ning ikkinchi uchi qismini yuqori ignadonning ostiga tomon tortadi. 
Kuponning to'qish jarayonidagi yuza zichligining o'zgarishi uning 
tortish tezligini ortishi yoki kamayishini talab etadi. Bunday hollarda 
yetaklovchi 
6
g'ildirakning aylanish tezliklari shkivning diametrini 
o'zgartirish hisobiga erishiladi.
Kuponning qismi to'qib bo'lingach, so'nggi mustahkamlovchi qator 
halqalari ikkala 
3, 4
ignadon ignalaridan tushirib yuborilib, maxsus 
tog'orada yig'iladi. Shu tartibda mahsulot qismlari ajratuvchi qator­
larsiz donali shaklda ishlab chiqariladi. Bu esa donali trikotaj mahsu­
lotlarini xomashyodan samarali foydalanib ishlab chiqarishni ta’min­
laydi.
96

---

IV. DONALI TRIKOTAJ MAHSULOTLARINING ENINI 
0 ‘ZGARTIRIB TO QISH USULLARI
Donali trikotaj mahsulotlarini yarim muntazam va muntazam 
usullarda ishlab chiqarishda xomashyodan samarali foydalanib, 
mahsulot qismlari andoza gardishi bo'yicha to'qiladi. Mahsulotning 
qismlarini berilgan shakllarda ishlab chiqarishda ularning shakliy 
tuzilishiga ko‘ra ayrim bo‘laklarda qismlarning eni o ‘zgarib shakllanadi 
(qisqaradi yoki kengayadi). Qismlardagi shakl o'lchamining o ‘zgarishi 
to'qish jarayonida ta’minlash uchun ishlayotgan ignalar sonini qis- 
qartirib yoki ko‘paytirib, to ‘qima yuza zichligini o ‘zgartirib hamda 
to‘qima o'rilish turlarini o £zgartish hisobiga erishiladi.
Trikotaj mahsulotlarining eni halqa ustunchalari (mashinada ishla­
yotgan ignalar soni) ip qalinligi va ignalar qadami (mm) ko‘paytmasi 
bilan aniqlanadi. Mahsulot enini o‘zgartirishda ishlayotgan ignalar 
sonini o ‘zgartirish yo‘U bilan amalga oshiriladi, ya’ni ishlayotgan 
ignalar sonini qisqartirish yoki ishlayotgan ignalar sonini ko'paytirish 
hisobiga erishiladi.
Biroq shunday bo'lishi mumkinki, ignalar sonini o ‘zgartirib 
bo'lmaydi yoki maqsadga muvotiq emasdir, shunda mahsulot eni 
halqa qadamini o ‘zgartirish bilan erishiladi. M a’lumki, halqa qadami 
A
ip qalinligi/va halqa ipi uzunligi / ga bog‘liq funksiya ko‘rsatkichidir, 
ya’ni berilgan ushbu iplar uchun quyidagicha ifodalanadi: