Sh. N. Fayzimatov

Ochiq, yopiq va kombinatsiyalangan tizimlar. 
ABT ning blok-sxemasini (yuqorida berilganlarga asosan) quyidagicha 
tasavvur qilish mumkin:
Berilgan sxemada BQ (boshqaruv qurilmasi)ga uch turdagi ma’lumotlar 
kiritiladi. 
Boshqaruv ob’ektning holatini belgilovchi, uning kattaligi haqidagi 
ma’lumot. Boshqaruv maqsadini beruvchi X ning qiymati haqidagi ma’lumot, BO 
ning normal ishlashiga xalaqit beruvchi parametrlarning qiymati – F haqida 
ma’lumot. Ammo yuqorida sanalgan ma’lumotlarning faqat ba’zilari bilangina 
 
Rю
 
Ur 
0 
t 

---

58 
ishlaydigan ABT lar ham bo’ladi. Bunda foydalaniluvChi ma’lumotlar turiga ko’ra 
ABT lari 2 ta asosiy tiplarga bo’linadi: ochiq tizimlar va yopiq tizimlar. 
1.22-rasm. 
Ochiq ABT larda BOdan chiquvchi kattalik – U o’lchanmaydi. Bu 
tizimning ochiq tizim deyilishiga sabab, unda BO dan chiqayotgan ma’lumotlar 
bilan BQ ga kirayotgan ma’lumotlar orasida hech qanday bog’liqlik yo’qligi, kirish 
va chiqish nuqtalarini birlashtirib yopiq kontur hosil qilinlaganligidir. Ochiq ABT 
da faqat X, yoki faqat F, yoki ularning har ikkalasi bo’lishi mumkin. Birinchi holda 
boshqaruv faqat tashqi signal – X ning qiymatiga ko’ra amalga oshiriladi. X 
qiymatining o’zgarishi boshqaruvchi signal–U va mos ravishda BO dan chiquvchi 
qiymat – U ning o’zgarishiga olib keladi. Bunda tizim ishining aniqligini, ya’ni 
berilayotgan X ga mos qiymat – U ning ishini faqat tizim parametrlarining 
doimiyligi, ishonchligigi belgilaydi. Bunday tizimlar yuqoridagi shartlarning 
yetarlicha stabil (o’zgarmas) bo’lganida va katta aniqlik talab qilinmagan 
joylardagina ishga yaroqli bo’ladi. Sinxron generatorni dasturli boshqarish ochiq 
ABT ga misol bo’la oladi: 
DG YUklama