Mustaqil bajarish uchun mashqlar
Quyidagi aralash masalalarni yeching:
1. u
tt
=u
xx
-4u(01); u|
x=0
=u|
x=1
=0; u|
t=0
=x
2
-x, u
t
|
t=0
=0.
2. u
tt
+2u
t
=u
xx
-u(0
x=0
=u|
x=π
=0; u|
t=0
=πx-x
2
, u
t
|
t=0
=0.
3. u
tt
+2u
t
=u
xx
-u(0
x
|
x=0
=0, u|
x=π
=0; u|
t=0
=0, u
t
|
t=0
=x.
4. u
tt
+u
t
=u
xx
(01); u|
x=0
=t, u|
x=1
=0 ; u|
t=0
=0 , u
t
|
t=0
=1-x
5. u
tt
=u
xx
+u(0
x=0
=2t, u|
x=2
=0 ; u|
t=0
=u
t
|
t=0
=0.
6. u
tt
=u
xx
+u(0
x=0
=0, u|
x=l
=t, u|
t=0
=0, u
t
|
t=0
=
l
x
7. u
tt
=u
xx
+x(0
x=0
=u|
x=π
=0; u|
t=0
=sin2x, u
t
|
t=0
=0
8. u
tt
+u
t
=u
xx
+1(0
x=0
=u|
x=1
=0; u|
t=0
=u
t
|
t=0
=0.
9. u
tt
-u
xx
+2u
t
=4x+8e
t
cosx (0
x
|
x=0
=2t,
t
u
2
; u|
t=0
=cosx,
u
t
|
t=0
=2x.
10.
u
tt
-u
xx
-2u
t
=4t(sinx-x) (0
x=0
=3, u
x
|
x=π/2
=t
2
+t, ; u|
t=0
=3
u
t
|
t=0
=x+sinx.
27
11.
u
tt
-3u
t
=u
xx
+u-x(4+t)+cos
2
3x
(0
x
|
x=0
=t+1,
u|
x= π
= π(t+1) ; u|
t=0
=u
t
|
t=0
=x.
12.
u
tt
-7u
t
=u
xx
+2u
x
-2t-7x-e
-x
sin3x (0
x=0
=0,
u|
x= π
= πt ; u|
t=0
=0, u
t
|
t=0
=x.
13.
u
tt
+2u
t
=u
xx
+8u+2x(1-4t)+cos3x (0
x
|
x=0
=t,
;
2
|
2
t
u
x
u|
t=0
=0, u
t
|
t=0
=x.
14.
u
tt
=u
xx
+4u+2sin
2
x (0
x
|
x=0
=u
x
|
x= π
=0;
u|
t=0
=u
t
|
t=0
=0.
15.
u
tt
=u
xx
+10u+2sin2xcosx (0
x=0
=u
x
|
x= π/2
=0 ;
u|
t=0
=u
t
|
t=0
=0.
16.
u
tt
-3u
t
=u
xx
+2u
x
-3x-2t (0
x=0
=0, u|
x= π
= πt; u|
t=0
=e
-x
sinx,
u
t
|
t=0
=x.
5.2 Parabolik turdagi tenglama
Qisqacha bir jinsli ingichka sterjenda issiqlik tarqalish masalasini
ko‘rib chiqamiz, uning yon sirti issiqlik o‘tkazmaydi, x=0 va x=l
chegaralarida esa nollik temperatura. Shu masala uchun Furye yoki
o‘zgaruvchilarni ajratish usulini bayon qilamiz. Bu masala quyidagi
tenglamaga keladi:
2
2
2
x
u
a
t
u
.
(1)
Boshlang‘ich shartlar:
),
(
|
0
0
x
u
u
t
(2)
Chegaraviy shartlar:
,
0
|
0
x
u
0
|
l
x
u
.
(3)
Dastlab, (1) tenglamaning xususiy yechimlarini quyidagi
korinishda qidiramiz:
)
(
)
(
)
,
(
t
T
x
X
t
x
u
(4)
bu funksiyalr aynan nolga teng emas va (3) chegaraviy shartlarni
qanoatlantirsin.
28
(4) funksiyani (1) tenglama qo‘yib quyidagi oddiy differensial
tenglamalarga kelamiz:
0
)
(
)
(
'
2
t
T
a
t
T
,
(5)
0
)
(
)
(
'
'
x
X
x
X
,
(6)
bu yerda
const
.
Chegaraviy shartlar quyidagicha bo‘ladi:
0
)
(
,
0
)
0
(
l
X
X
(7)
Natijada biz Shturm-Liuvill (6)-(7) masalasiga kelamiz.
Bu masalaning xos sonlari:
,...
2
,
1
2
k
l
k
k
Va bu xos sonlarga quyidagi xos funksiyalar mos keladi:
l
kx
x
X
k
sin
)
(
.
k
bo‘lganda (5) tenglama quyidagi umumiy yechimga ega:
t
l
a
k
k
k
e
a
t
T
2
)
(
,
shuning uchun
l
x
k
e
a
t
T
x
X
t
x
u
t
l
ka
k
k
k
k
sin
)
(
)
(
)
,
(
2
funksiya har qanday
k
a
uchun (1) masalani va (3) chegaraviy shartlarni
qanoatlantiradi.
(2)-(3) shartlarni qanoatlantiruvchi (1) masalaning yechimini qator
ko‘rinishida qidiramiz:
1
1
sin
)
(
)
(
)
,
(
2
k
t
l
ka
k
k
k
k
l
x
k
e
a
t
T
x
X
t
x
u
(8)
Agar bu qator tekis yaqunlashuvchii bo‘lib, uni t had bo‘yicha bir marta
x bo‘yicha ikki marta differensiallash mumkin bo‘lsa, u vaqtda qator
yig‘indisi (1) tenglamani va (3) chegaraviy shartlarni qanoatlantiradi.
29
k
a
doimiy koeffisiyentlarni shunday aniqlaymizki (8) qator
yig‘indisi (2) boshlang‘ich shartlarni qanoatlantirsin, quyidagi
tengliklarga kelamiz:
1
0
sin
)
(
k
k
l
x
k
a
x
u
(9)
(9) formula
)
(
0
x
u
funksiyaning (0,l) intervalda sinuslar bo‘yicha Furye
yoyilmasini beradi. Bu yoyilmaning koeffisiyentlari quyidagi formula
bilan topiladi:
dx
l
x
k
in
s
x
u
l
a
l
k
0
0
)
(
2
Masala: Quyidagi masalani Furye usulida yeching.
u
t
=u
xx
+u, 0
x=0
=0, u|
x=l
=0, u|
t=0
=13x.
(10)
Dastlab, (1) tenglamaning xususiy yechimlarini quyidagi
korinishda qidiramiz:
)
(
)
(
)
,
(
t
T
x
X
t
x
u
,
(4)
bu funksiyalr aynan nolga teng emas va chegaraviy shartlarni
qanoatlantirsin.
(4) funksiyani (10) masaladagi tenglamaga qo‘yib quyidagi oddiy
differensial tenglamalarga kelamiz:
0
)
(
)
(
'
t
T
t
T
,
(5)
0
)
(
)
1
(
)
(
'
'
x
X
x
X
,
(6´)
bu yerda
const
.
Chegaraviy shartlar quyidagicha bo‘ladi:
0
)
(
,
0
)
0
(
l
X
X
.
(7)
Natijada biz Shturm-Liuvill (6´)-(7) masalasiga kelamiz.
Bu masalaning xos sonlari:
1
2
l
n
n
Va bu xos sonlarga quyidagi xos funksiyalar mos keladi:
l
nx
x
X
n
sin
)
(
.
30
n
bo‘lganda (5) tenglama quyidagi umumiy yechimga ega:
t
l
n
n
n
e
a
t
T
1
2
)
(
,
shuning uchun
l
x
n
e
a
t
T
x
X
t
x
u
t
l
n
n
n
n
n
sin
)
(
)
(
)
,
(
1
2
funksiya har qanday
n
a
uchun berilgan masalani qanoatlantiradi.
Berilgan masalaning yechimini qator ko‘rinishida qidiramiz:
1
1
1
sin
)
(
)
(
)
,
(
2
n
t
l
n
n
n
n
n
l
x
n
e
a
t
T
x
X
t
x
u
.
n
a
doimiy koeffisiyentlarni shunday aniqlaymizki qator yig‘indisi
boshlang‘ich shartlarni qanoatlantirsin, quyidagi tenglikga kelamiz:
1
sin
13
n
n
l
x
n
a
x
,
bu tenglik
x
x
u
13
)
(
0
funksiyaning (0, l) intervalda sinuslar bo‘yicha Furye
yoyilmasini beradi. Bu yoyilmaning koeffisiyentlari quyidagi formula
bilan topiladi:
dx
l
x
n
in
s
x
l
a
l
n
0
13
2
koeffisiyentlarni aniqlash uchun integralni bo‘laklab integrallaymiz,
natijada:
1
1
26
n
n
n
l
a
. U vaqtda izlanayotgan yechim quyidagi
ko‘rinishda bo‘ladi:
1
1
1
sin
1
26
)
,
(
2
n
t
l
n
n
l
x
n
e
n
l
t
x
u
.
Mustaqil bajarish uchun mashqlar
Quyidagi aralash masalalarni yeching:
17.
u
t
=u
xx
, 0
x=0
=0, u|
x=l
=0, u|
t=0
=A=const.
18.
u
t
=u
xx
, 0
x=0
=0, u|
x=l
=0, u|
t=0
=Ax(l-x).
19.
u
t
=u
xx
, 0
x=0
=0, (u
x
+hu)|
x=l
=0, u|
t=0
=u
0
(x).
20.
u
t
=u
xx
, 0
x
-hu)|
x=0
=0, (u
x
+hu)|
x=l
=0, u|
t=0
=u
0
(x).
31
21.
u
t
=u
xx
, 0
x
|
x=0
=0, u
x
|
x=l
=0, u|
t=0
= u
0
=const.
22.
u
t
=u
xx
, 0
x
|
x=0
=0, u
x
|
x=l
=0, u|
t=0
=
2
agar
0,
2
0
agar
,
0
l
x
l
l
x
const
u
.
?
)
,
(
lim
t
t
x
u
23.
u
t
=u
xx
, 0
x
|
x=0
=0, u
x
|
x=l
=0, u|
t=0
=
2
agar
,
)
(
2
2
0
agar
,
2
0
0
l
x
l
x
l
l
u
l
x
x
l
u
,
bu yerda u
0
=const.
?
)
,
(
lim
t
t
x
u
24.
u
t
=u
xx
, 01, u
x
|
x=0
=0, u|
x=1
=0, u|
t=0
=x
2
-1
25.
u
xx
= u
t
+u, 0
x=0
=0, u|
x=l
=0, u|
t=0
=1
26.
u
t
=u
xx
-4u, 0
x=0
=0, u|
x=
π
=0, u|
t=0
=x
2
- πx
27.
u
t
=u
xx
, 0
x
|
x=0
=1, u|
x=l
=0, u|
t=0
=0
28.
u
t
=u
xx
+u+2sin2xsinx,
,
2
0
x
u
x
|
x=0
=u
2
|
x
=u|
t=0
=0
29.
u
t
=u
xx
-2u
x
+x+2t, 0
x=0
=0; u|
x=l
=t, u|
t=0
=e
x
sinπx
30.
u
t
=u
xx
+u-x+25sin2xcosx,
2
0
x
, u|
x=0
=0, u
x
1
|
2
x
,
u|
t=0
=x
31.
u
t
=u
xx
+4u+x
2
-2t-4x
2
t+2cos
2
x, 0
x
|
x=0
=0, u
x
|
x=π
=2πt, u|
t=0
=0.
32.
u
t
-u
xx
+2u
x
-u=e
x
sinx-t 0
x=0
=1+t, u|
x=π
=1+t,
u|
t=0
=1+e
x
sin2x
33.
u
t
-u
xx
-u=xt(2-t)+2cost, 0
x
|
x=0
=t
2
, u
x
|
x=π
=t
2
, u|
t=0
=cos2x.
34.
u
t
-u
xx
-9u=4sin
2
tcos3x-9x
2
-2, 0π, u
x
|
x=0
=0, u
x
|
x=π
=2π, u|
t=0
=x
2
+2
35.
u
t
=u
xx
+6u+2t(1-3t)-6x+2cosxcos2x,
2
0
x
; u
x
|
x=0
=1,
2
|
2
2
t
u
x
;
u|
t=0
=x.
36.
u
t
=u
xx
+6u+x
2
(1-6t)-2(t+3x)+sin2x, 0π u
x
|
x=0
=1, u
x
|
x=π
=2πt+1,
u|
t=0
=x.
37.
u
t
=u
xx
+4u
x
+x-4t+1+e
-2
xcos
2
πx, 01, u|
x=0
=t, u|
x=1
=2t, u|
t=0
=0.
32
Do'stlaringiz bilan baham: |