Sh. M. Narziyev sh. X. Kiikbonov

Yengil alangalanuvchi va yonuvchi suyuqliklar omhori.
Y o q ilg 'i quyilgan 
s ig 'im la r o rasidagi y o n g 'in g a qarshi uzilish m asofalari, sh u n in g d ek , rezerv u ar 
p arkidan ishlab ch iq arish bino v a in sh o o tg ach a to 's ib q o 'y ilm a siig i lozim .
O son alan g a lan u v ch i v a y o n u v ch an su v u q lik lam in g o ch iq om b o rx o n alarin i 
ishlab chiqarish sexlari v a b inolari b elg ilarig a n isbatan p ast b o 'lg a n m ay d o n lard a 
jo y la sh tirish lozim . M a y d o n la rd a av ariy a so d ir b o 'lg a n d a su y u q lik la r oq ib ketm asligi 
u chun to 's iq la r b o 'lish i lozim .
O son alangalanuvchi v a y o n u v ch an su y u q lik lar o m b o ri h u d u d id a q u y id ag ilar 
taqiqlanadi:
185

---

m axsus y o n g 'in o 'c h iris h v a uchqun o 'c h irg ic h la r bilan jih o zlan m ag an
avtom obil, trak to r va b o sh q a m ex an izatsiy alash g an tran sp o rtlarm n g kirishi,
chekish, sh u n in g d ek , y o ritish v a qotgan yoki m uzlag an neft m ahsulotlarini, 
qulflash arm aturasini, q uvurlarni v a h k. isitish m aq sad id a o ch iq olo v d an foydalanish, 
U lam i faqat b u g ', issiq suv yo k i q iz d in lg a n qum bilan isitish m um kin.
Shaylash punktlari v a su y u q y o q ilg 'i o m b o rx o n alarid a q u y id ag ilar taqiqlanadi: 
chekish, g u lx an lar y o q ish , kerosinli, svechali m a s h ’alalard an foydalanish, karbid 
y o n tg ic h la r v a b o sh q a ochiq o lo v m anbalaridan fo y d alan ish C h ek ish y o n g 'in d a n
saqlash xizm ati bilan kelishgan holda, faqat m ax su s ajratilgan jo y la rd a ruxsat etiladi.
q u v u rlar yoki rezerv u arlar ta m irlan g an d a elek tr g a z payv an d lash jih o z in i (shu 
ju m la d a n b a llo n lam i) olo v bilan ishlar olib b o n la y o tg a n jo y la rd a n 50m y a q in d a
o 'm a tis h , 
ham d a 
neft 
m ahsulotlarini 
o 'tk a z is h
b o 'y ic h a
ishlayotgan 
nasos 
stansiyalaridan, neft m ahsulotlari quy ilg an rezervuarlardan, k an alizatsiy a quduq va 
n o v larid an g id iav lik m o slam alar va n eft m ah su lo tlarin in g sirqib chiqish jo y la rid a n
50 m m aso fad a olovli ishlam i am alg a oshirish;
n o so z saqlovclu apparaturasi va oqim i m avjud b o 'lg a n shaylash (ekipirovka) 
jih o z id a n foydalanish;
ch aq m o q v aq tid a lo k o m o tiv larg a y o q ilg 'i quyish va neft m ahsulotlarini to 'k ish ; 
y o q ilg 'i quyish baklari siste m a la rin in g q o p q o q larin i och ish va y o p is h d a m etall 
p re d m e tla r bilan urish v a q istirm alari n o so z vo k i um um an b o 'lm a g a n q o pqoqlam i 
q o 'y ish ;
nasos ag reg atlan n i ular ishlayotgan v a q td a ta 'm irla sh ,
to zalash uchun ish latilad ig an m ateriallarni y o g ' va y o q ilg 'i bilan b irg a saqlash, 
O m borxona va q o 'riq la s h xizm ati k o 'rsa tu v c h i x o d im lar ta ik ib jg a kirm aydigan 
b eg o n a sh ax slarg a om bor h u d u d ig a o 'tish n i cheklash, ular h u d u d g a faqat k uzatuv 
o stid a kiritilishi m um kin
Idishdagi n eft m ahsulotlari saq lan ad ig an jo y d a b o ch k a la m in g jo y lash ish i sekin, 
tiqinlari v u q o rig a q aragan h o ld a jo y la sh tirilish i lozim . B o ch k alar bir b in g a u rilish ig a 
y o 'l qo ym aslik lozim O m b o rla rd a (saq lash jo y la rid a ) b ev o sita neft m ahsulotlarini 
quyishni am alg a oshirish, tara v a tiq in lay d ig an m ateriallarni saqlash taqiqlanadi.
186

---

O son alan g alan u v ch i v a y o n u v ch an su yuqliklari b o 'lg a n b o c h k a la r q o 'l bilan 
jo y la sh tirg a n d a 2 q atordan, m exanizm bilan jo y la sh tirg a n d a oson alangalanuvchi 
su y u q lik lar 3 qatordan, y o n u v ch i su y u q lik lar e sa 5 qato rd an k o 'p b o 'lm a g a n holda 
jo y la s h tin lis h i lozim . T ax lam lar eni 2 b o ch k ad an k o 'p b o 'lm a s lig i lozim A sosiy 
o 'tis h jo y la ri eni b o c h k a la m i tra n sp o rtd a tashish uchun 1,8 m dan, tax lam lar 
o rasidagi eni esa 1 m dan kam b o 'lm a slig i lozim
S uyuqlikni faq at so z ta ra la rd a sa q lash g a ruxsat etiladi. T o 'k ilg a n suyuqlik darhol 
tozalanishi lozim.
Id ish d a saq lan ad ig an n eft m ahsulotlari uchun m o 'lja lla n g a n o ch iq m ay d o n ch alar 
tu p ro q devori yoki balandligi 0.5 m dan kam b o 'lm a g a n m a y d o n ch a g a o 'tis h uchun 
p an d u sla n m avjud y o n m ay d ig an y ax lit d ev o r b ilan o 'ra lg a n b o 'lis h i lozim .
M ay d o n c h a u stiga y o n m ay d ig an m ateriald an b o stirm a la r o 'rn a tis h g a ruxsat 
etiladi. Nefit m ah su lo tlarin i quyish, sh u n in g d ek , o 'ra m la s h m ateriali va idishlam i, 
saqlash jo y la rid a h a m d a uyu m lan g an m ay d o n lard a b ev o sita saq lash g a ruxsat 
etilm aydi
O son alan g alan u v ch i v a y o n u v ch an su y u q lik lam i saq lash o b 'y e k tla n n i y o n g 'in
v aq tid a issiq lik d an h im o y alash uchun k o 'c h m a h im o y alo v ch i ek ran lar bilan jih o zlash
lozim .
R ezerv u ar p a rk la n h ududi ham d a tarad a saq lan ad ig an su y u q lik lar uchun 
m o 'lja lla n g a n o ch iq m ay d o n ch a lar to z a saqlanishi, y o n u v ch i ax lat va to 'k ilg a n
su y u q lik lard an to zalan ish i lozim.
R eze rv u a rla m in g tuproqli m arzalari v a to 's iq li q u n lm a la n hai' doim so z ho latd a 
b o 'lish i lozim . M arzalar ichidagi m ay d o n lar tek islan g an b o 'lis h i lozim . U y u m lar va 
o 'tis h k o 'p rik c h a la rin in g b uzilgan jo y la rin i darhol b a rta ra f etish lozim
R ezerv u arlard an fo y d alan ish ja ra y o n id a havo o lish klapanlari v a alan g a 
to 's u v c h ila m in g sozligi b o 'y ic h a doim iy rav ish d a n azo rat am alg a o shirilishi lozim
H avo harorati n o ld an yu q o ri b o 'lg a n d a alan g a to 's u v c h ila r o y ig a b ir m arta, havo 
harorati n oldan p asay g an d a esa ikki m arta tek sh iru v d an o 'tk a z ilis h i lozim.
R ezerv u arlam i k o 'rik d a n o 'tk a z ish , n a m u n a olish, su y u q lik sathini o 'lc h a s h
v aq tid a urg an d a uchqun ch iq arm ay d ig an m oslam alard an fo y d alan ish lozim
187

---

X izm at 
k o 'rsa tis h
x o d im lari 
n eft 
m ahsuloth 
rezerv u arlarin i 
k o 'n k d a n
o 'tk a z ish d a , sh uningdek, n e ft m ahsulotlarini o 'lc h a s h va n am u n a o lish d a m ix va 
p o 'la t qo p lam asiz o y o q k iy im d a bajarishlari lozim.
H avo olish arm aturalari k o 'n k d a n o 'tk a z ilg a n d a t o 'r v a klapanlari m uzdan 
tozalanishi, gidravlik k la p a n la id a v o g 'n in g sathi va m iqdori te k s h in lish i lozim H avo 
olish arm aturalari m u zlag an d a u lam i eritish b u g ' bilan a m a lg a oshiriladi. H avo olish 
klapanlarini m u zlam ay d ig an tarelk alari bilan q o 'llash lozim.
G idravlik saqlash klapani faq at b u g 'la n ish i qiyin b o 'lg a n va m uzlam aydigan 
suyuqlik bilan to 'ld irilish i lozim , suyuqlik y ilig a bir-ikki m aro tab a alm ashtirilishi, 
klapan tash lan g an d an s o 'n g darhol suyuqlik bilan to 'ld irilish i lozim .
R ezerv u arlam i y a sh in n in g to 'g 'r i urilishidan v a elek tr tokidan ishonchli h im oya 
qilish m aq sad id a y ilig a bir m arta y erg a ulash m oslam asi v a y ash in q ay targ ich lar 
sozligi va om qarshilik k o 'rsa tis h i n azo rat qilinishi lozim (y o z d a y e r quruq vaqtda).
Q uyosh nurlari ta ’sirin in g oldini olish m aq sad id a y erd a o 'rn a tilg a n oson 
alangalanuvchi su y u q lik lar raz e rv u a rla n o ch iq rangli b o 'y o q bilan bo y alish i lozim
H ar bir rezerv u ar uchun tex n o m an tiq iy xarita tuzilib, unda rezerv u ar raqam i, 
uning vazifasi, q u y ish n in g m aksim al sathi, m inim al q o ld ig 'i, to 'lis h va b o 'sh a sh
tezligi, sh u n in g d ek , ag a rd a isitish n i talab qiladigan m ah su lo tlar saqlansa, uning eng 
yuqori isitish harorati к о 'rsatilishi lozim.
R ezerv u arlam i to 'ld iris h va b o 'sh a tish faqat teg ish li su n lm a q o p q o q lam in g
o ch ilish i va yo p ilish i to 'g 'r ilig in i te k sh iru v d an o 'tk a z g a n d a n s o 'n g m um kin 
M alisulot su y u q lik qatlam i o s tid a kelib tushishi lozim . R ezerv u arg a m ahsulotni "sust 
(past) oqim " bilan uzatishga ru x s a t etilm aydi.
R ezerv u ard an fo y d alan ish ja ra y o n id a doim o rezerv u arm n g zich lig in i, sifon 
kran larin in g holatini, flans b in k m a la ri qistirm alarini, salnik s u n lm a q o p qoqlarint v a
h к n azo rat qilish lozim.
R ezerv u arlam i 
t a ’m irlash
ishlari 
faq at 
rezerv u arlar 
su yuqlikdan 
to 'liq
b o 'sh a tilg a n d a , q u v u rlar uzilg an d a, h am m a tu y n u k la r o ch ilg an d a, sinchiklab 
to zalan g an d a (b u g 'la n g a n d a v a y u v ilg an d a), rezervuardan havo v a portlovchi 
konsentratsivasi y o 'q lig i t o 'g n s id a tahlil o lin g an d a ruxsat etiladi
188

---

O son alan g alan u v ch i v a y o n u v ch an su y u q lik lar tashuvchi av to sistem alar 
ishonchli y e rg a ulash m oslam asi bilan jih o z la n ish i lozim , ch iq arish quvurlari esa 
uchqun o 'c h irg ic h la r bilan jih o z la n ib , rad iato r o stid an chiqarilishi lozim
R ezerv u arlam i to zalash , sh u n in g d ek u larg a x izm at k o 'rs a tis h ishlari y o n g 'in
x av fsizlig i bilan k elish ilg an m ax su s n ary ad b o 'y ic h a , rezerv u ar d e v o rla n n i u n sh va 
ish q alash v a q tid a uchqun ch iq arm ay d ig an m axsus asbob bilan am alg a oshiriladi 
U rish v a kesish asbobini h ar b ir q o 'lla n ish d a n s o 'n g m ax su s k o n sisten siy ali m oy 
bilan m o y lash lozim
N asos stan siy alan b in o la rid a nasos v a q u v u rla m in g zich lig i doim iy ravishda 
nazo rat o stid a b o 'lis h i lozim . N aso s salniklari v a q u v u r b irik m alarid ag i sizib 
ch iq ish lar darhol b a rta ra f etilishi lozim N asos x o n a la n d a g i p o lla r va lo to k lar toza 
saqlanishi lozim .
N asos 
stansiyalari 
devo rlarid ag i 
tex n o m an tiq iy
v a
b o sh q a
tu y n u k lar 
y o n m ay d ig an m ateriallar bilan bekitilishi lozim . N asos stan siy alari ish g a tu sh ish d an
old in o q im li-to rtu v ch i v en tily atsiy a y o q ilish i lozim .
E lek tr 
tarm o q n in g
e le k tr 
jih o zlarin i 
t a ’m irlashga, 
elek tr 
lam palam i 
alm ash tirish g a faqat elek tr t a ’m inotidan o 'c h irilg a n h o ld a ru x sat etiladi
Ichki 
y o n u v
d v ig atellam i 
jo y la sh tirish
binolari 
n aso s 
binolaridan 
o lo v b ard o sh lilig i 1 so atg a ten g b o 'lg a n y o n m a y d ig a n d e v o rla r bilan ajratilgan 
b o 'lish i lozim . D v ig atel v a n aso slam i birik tiru v ch i vallar, d ev o rlar orasidan o 'tis h
jo y la rid a saln ik li z ic h la n ish la rg a ega b o 'lish i lozim O son alan g a lan u v ch i su y u q lik lar 
uchun nasos o 'm a tilg a n x o n a la rd a yassi tasm ali u z atm alam i q o 'lla s h g a y o 'I 
q o 'y ilm a y d i.
S aqlash jo y la ri, saq lash n in g o ch iq m aydonlari, nasos xonalari v a b o sh q a binolar, 
sh uningdek, rezerv u arlar birlam chi y o n g 'in o 'c h iris h v o sitalari b ilan ta 'm in la n ish i 
lozim . O m b o rd a hajm i 3 m 3 dan kam b o 'lm a g a n quruq qum zaxirasi b o 'lish i lozim
P astki ch iq arish asbobi n o so z b o 'lg a n siste m a la m i b o 'sh a tish , sistem an in g
yuq o rid ag i o g 'z i orqali n aso s y o rd a m id a tortish y o 'li b ilan a m a lg a oshiriladi B u 
h o ld a pastki chiqarish asbobini m etall asbob b ilan urib o c h is h g a ruxsat etilm aydi, 
m ax su s o ch q ich d a n fo y d alan ish lozim .
189

---