Ш. А. Сайдуллаев

Ҳуқуқий тарбия методлари. Тарбиявий жараён олдига қўйилган мақсад ва вазифаларни амалга ошириш учун методлар, усуллар ва воситаларнинг турли бирикмаларидан фойдаланиш мумкин. Ҳуқуқий тарбия воситалари ва шакллари билан бир қаторда тарбия методларини, шунингдек уларни қўллашнинг илмий асослантирилган тавсияларини тадқиқ этиш ҳуқуқий тарбия назариясини ишлаб чиқишда катта аҳамиятга эга. Юридик фанда ҳуқуқий тарбиянинг асосий ва қўшимча методлари фарқланади. Бунда асосий методларга ишонтиришдан ташқари намуна ва одатлантиришга ўргатиш, қўшимча методларга эса бош вазифаси асосий методларнинг ҳаракатини кучайтириш ва таъсирини қўшимча ошириш бўлган рағбатлантириш методлари киради. Рағбатлантириш методлари тақдирлаш ва жазолаш кабиларни ўз ичига олади.
8.6. ҲУҚУҚИЙ НИГИЛИЗМ ВА ҲУҚУҚИЙ ИДЕАЛИЗМ


Ҳуқуқий нигилизм жамият ҳуқуқий тараққиётининг тизимли ва мақсадга мувофиқ ривожланишига жиддий хавф туғдирувчи ҳамда ҳуқуқий онг ва ҳуқуқий маданиятнинг юксалишига тўсиқ бўлувчи салбий ҳодисалардан биридир.
Нигилизм (лотинча “nihil” сўзидан келиб чиққан бўлиб, “ҳеч нарса”, “инкор” деган маънони англатади). Ҳуқуқий нигилизм шахсларнинг, ижтимоий гуруҳларнинг муайян ҳуқуқий қадриятларга, нормаларга, белгиланган тартиб-қоидаларга салбий муносабатини, менсимаслик ва ишончсизлик кайфиятини ифодалайди.
Ҳуқуқий нигилизм қуйидаги кўринишларда намоён бўлади:
назарий шакл (олимлар, мутафаккирлар, сиёсатшунослар томонидан муайян манбаларда ҳуқуқни инкор қилиниши);
амалий шакл (фаол ва суст (пассив)).
Фаол ҳуқуқий нигилизм – ижтимоий муносабатларда ҳуқуқни очиқдан-очиқ инкор қилиш;
Суст ҳуқуқий нигилизм – жамиятдаги кишилар томонидан амалдаги ҳуқуқ нормаларини менсимаслик.


Ҳуқуқий идеализм – ҳуқуқнинг ижтимоий муносабатларга таъсир кўрсатиш имкониятларига ортиқча баҳо бериб юборилиши билан ажралиб турадиган ҳуқуқий онг ҳолатидир.

Ҳуқуқий нигилизм ҳо­латида қонунлар назар-писанд қилинмайди, улар очиқ-ойдин бузи­лади, ижро этилмайди, қадрланмайди, иззат-ҳурмат қилинмайди. Ҳуқуқий идеализмда, аксинча, қонунларга барча муаммоларни бир зумда ҳал қилишга қодир мўъжизакор кучга эга бўлган ҳужжат сифатида қаралади.

Ҳуқуқий нигилизм ва ҳуқуқий идеализм битта илдиздан, яъни юридик билимсизликдан, ривожланмаган ва бузилган ҳуқуқий онгдан, сиёсий-ҳуқуқий маданият етишмаслигидан озиқ олади. Мазкур ҳолатда ҳуқуқий онг деформациясининг юқоридаги шакллари бир-бирига нисбатан қарама-қарши йўналишга эгадек кўринсада, пировард натижада улар бирлашади ва ҳуқуқий онгнинг ривожланишига салбий таъсир кўрсатади. Н.Матузовнинг таъбири билан айтганда, бизнинг олдимизда битта медалнинг икки томони намоён бўлади¹. Гарчи ҳуқуқий идеализм ижтимоий воқеликда нисбатан камроқ намоён бўлсада, ушбу ҳодиса давлат ва жамиятга худди ҳуқуқий нигилизм сингари зиён етказади.