Ш. А. Сайдуллаев

Ҳуқуқий мафкура – бу муайян ижтимоий гуруҳларнинг, жамиятнинг ҳуқуқий қарашлари, ғоялари, тасаввурлари ва талабларининг илмий тизимлаштирилган ифодасидир. Ҳуқуқий мафкура ғоялар, концепциялар, ҳуқуқий тамойиллар, ҳуқуқни ривожлантириш истиқболларини баҳолаш, ҳуқуқий актларни қабул қилишнинг мақсадлари, вазифалари кўринишида намоён бўлади.
Ҳуқуқий мафкура ҳуқуқни билиш даражаси ва табиатига кўра ҳуқуқий руҳиятдан анча юқори туради. Агар ҳуқуқий руҳият ҳуқуқий ҳодисаларнинг ташқи, кўпинча ҳиссий жиҳатини, муайян бир қисмини қайд этадиган бўлса, ҳуқуқий мафкура ҳуқуқнинг моҳиятини, ижтимоий мазмунини, табиатини очиб беришга, уни мукаммал маданий-тарихий фалсафа ва ақида кўринишида тақдим этишга интилади. Шу жиҳатдан Гегелнинг ҳуқуқ фалсафаси, давлат ва ҳуқуқнинг табиий-ҳуқуқий, позитивистик таълимотлари, бошқа кўпгина ҳуқуқий концепциялар ҳуқуқий мафкура сифатида эътироф этилади.
Ўзбекистонда ҳуқуқий давлат ва фуқаролик жамиятини барпо этиш концеп­цияси ҳуқуқий мафкурага яққол мисол бўла олади. Бундай давлат ва жамият демократия, инсон ҳуқуқларини таъминлаш,
инсон­парвар ва адолатли ҳуқуқ-тартибот тўғрисидаги ҳам
умумин­соний, ҳам миллий тасаввурларга мос келиши керак. Мазкур ҳолатда ҳуқуқий давлат таълимоти миллий давлатчилигимизни ривожлантиришнинг мафкуравий асоси бўлиб хизмат қилади¹.
8.2. ҲУҚУҚИЙ ОНГНИНГ ТУРЛАРИ ВА ДАРАЖАЛАРИ


Ҳуқуқий онг субъектларига кўра индивидуал ҳуқуқий онг, гуруҳий ҳуқуқий онг, ижтимоий ҳуқуқийларга онг таснифлаш мумкин.
Индивидуал ҳуқуқий онг – бу ҳар бир шахс, алоҳида инсонга хос ҳуқуқий билимлар, баҳолар, ҳиссиётлар ва туйғулар мажмуи ҳисобланади. Ҳар бир инсон турли билиш қобилияти, шахсиятининг турли пси­хологик кўринишлари оқибатида амалдаги ҳуқуқни ўзича қабул қилади, уни баҳолайди, қонуний ёки қонунга зид равишда
хатти-ҳаракат қи­лиш истагини билдиради. Индивидуал ҳуқуқий онг фуқаролар томонидан юридик аҳами­ятга молик хатти-ҳаракатлар содир этилганда, ҳуқуқ ва эркинликлар амалга оширилганда, қонуний манфаатлар ҳимоя қилинганда, турли кўринишдаги ҳуқуқий ҳужжатлар тайёрлашда намоён бўлади.