Ш. А. Сайдуллаев

Ҳуқуқ принциплари таъсир этиш доирасига кўра умумҳуқуқий, соҳалараро ва соҳавий тамойилларга бўлинади.
Умумҳуқуқий принциплар ҳуқуқ тизимининг барча соҳаларига тегишли бўлиб, жумладан адолатлилик, фуқароларнинг қонун олдида ҳуқуқий жиҳатдан тенглиги, инсонпарварлик, қонунийлик, демократизм, ҳуқуқ ва мажбуриятлар бирлиги кабиларни кўрсатиб ўтиш мумкин;
Соҳалараро принциплар ҳуқуқ тизимининг икки ёки ундан ортиқ соҳаларига оид бўлиб, улар қуйидагилар: жавобгарликнинг муқаррарлиги, ошкоралик, фуқаролик процессуал ва жиноий-процессуал ҳуқуқдаги тортишувлилик тамойили ва бошқалар;
Соҳавий принциплар ҳуқуқ тизимининг муайян бир соҳаси мазмун-моҳиятининг раҳбарий қоидаси сифатида намоён бўлади. Масалан, мулкий муносабатларда томонларнинг тенглиги (фуқаролик ҳуқуқи); жиноят жараёни ҳуқуқида айбсизлик презумпцияси ва бошқалар.


7.7. ҲУҚУҚНИНГ ФУНКЦИЯЛАРИ


Ҳуқуқнинг функциялари – бу жамиятда ижтимоий муносабатларга ва кишиларнинг юриш-туришларига ҳуқуқий таъсир қилишнинг асосий йўналишларидир.
Ҳуқуқ функцияларининг ижтимоий муно­сабатларга таъсир ўтказиш йўналиши сифатидаги ролини тавсифловчи қуйидаги белгилари мавжуд:
1. Ҳуқуқ функцияси унинг моҳиятидан келиб чиқади ва ҳуқуқнинг жамиятдаги вазифаси билан белгиланади.
2. Ҳуқуқнинг функцияси унинг ижтимоий муносабатларга таъсирининг шундай йўналишики, бунда унинг амалга оширилишига бўлган эҳтиёж ижтимоий ҳодиса сифатида ҳуқуқнинг заруратини тақозо этади.
3. Функция ҳуқуқнинг энг муҳим хусусиятларини ифодалайди ва у ҳуқуқ тараққиётининг муайян босқичида унинг олдида турган туб масалаларни ҳал этишга йўналтирилади.
4. Ҳуқуқ функцияси фаол ҳаракат йўналишидан иборат бўлиб, у ижтимоий муносабатларнинг муайян турини тартибга солади. Айнан шунинг учун ҳам жўшқинлик, ҳаракат, фаолият кабилар ҳуқуқ функциясининг энг муҳим хусусиятлари ҳисобланади.
5. Ҳуқуқ функцияси ўзининг мунтазамлилиги билан ажралиб туради. Уни қўллашнинг узлуксизлиги ва давомийлиги айнан ушбу жиҳат билан тавсифланади.
Ҳуқуқ функцияларини махсус юридик (тор маънода) ва умумижтимоий (кенг маънода) турга таснифлаш мумкин.