Ш. А. Маннонов номли “ёш бухгалтерлар клуби”


Ўзбекистон миллий энциклопедияси



Download 1,72 Mb.
Pdf ko'rish
bet70/80
Sana24.02.2022
Hajmi1,72 Mb.
#241512
1   ...   66   67   68   69   70   71   72   73   ...   80
Bog'liq
2015 05 30

Ўзбекистон миллий энциклопедияси. 11- жилд. «Ўзбекистон миллий энциклопедияси» Давлат илмий 
нашриѐти, 2005. – Б.239. 
3
Шу манба, – Б.239. 


124 
тадқиқотнинг 
муайян 
методларига 
монанд 
бўлган 
муайян 
ҳодисаларнинг ривожланиш мезонлари ва кўрсаткичлари; 
ушбу 
методларни 
қўллаш 
кетма-кетлиги 
ва 
тадқиқот(эксперимент)ларнинг боришини бошқариш тартиби; 
тадқиқот жараѐнида олинган материалларни рўйхатга олиш, тўплаш ва 
умумлаштириш; 
тадқиқот натижаларини тақдим этиш тартиби ва шакллари. 
Илмий - тадқиқотнинг ғояси унинг босқичларини белилайди (1 – расм). 
Илмий – тадқиқотнинг юқорида юаѐн қилинган услубий ғоясини 
рўѐбга чиқариш учун илмий тадқиқотнинг умумий мантиқий – тизимли 
алгоритмини ишлаб чиқиш ва амалга ошириш зарур. Бутун илмий - 
тадқиқот жараѐнини қуйидаги шартли мантиқий – тизимли алгоритм 
сифатида ифодалаш мумкин (1-расм). 
1-расм. Илмий тадқиқотларни ўтказишнинг умумий алгоритми 
Ҳар қандай тадқиқотнинг бошланғич босқичи мавзуни танлаш ва 
унинг долзарблигини асослашдан иборат. «Долзарблик» тушунчаси илмий 
ишга нисбатан қўлланилганда тадқиқотнинг тайинланиши билан боғлиқ 
айрим хусусиятларга эга. 
Мавзу долзарблигининг асосланиши қисқа ва аниқ бўлиши лозим. 
Унинг баѐнини жуда узоқдан бошламаслик керак. Кўпи билан 1-1,5 бетдан 
ошмасдан, муҳим масала – мавзунинг долзарблиги кўриниб турадиган 
муаммоли вазиятнинг моҳияти ифодаланиши лозим. 
7. Диссертация ва авторефератни илмий - адабий расмийлаштириш ҳамда ҳимояга 
тақдим этиш 
6. Тадқиқот натижаларини муҳокама қилиш, илмий хулосаларни шакллантириш ва 
олинган натижаларни баҳолаш 
5. Тадқиқот ўтказиш жараѐнини баѐн қилиш 
4. Тадқиқот методлари(методикаси)ни шакллантириш 
3.Тадқиқот мақсади ва вазифаларини белгилаш ҳамда гипотезасини шакллантириш
2. Тадқиқот объекти ва предметини аниқлаш 
1. Мавзуни танлаш, унинг долзарблигини асослаш ва
ўрганилганлик даражасини баҳолаш 


125 
Мавзунинг ўрганилганлик даражасини баҳолаш ва қайси 
жиҳатларини тадқиқ қилиш лозимлигини аниқлаш учун мазкур мавзуга 
доир илмий, ўқув-услубий адабиѐтлар, меъѐрий-ҳуқуқий ҳужжатлар ва 
бошқа тегишли манбаларни чуқур ўрганиш ҳамда шарҳлаш лозим.
Шундай қилиб, тадқиқот мавзусида аниқ илмий муаммо, уни 
тавсифловчи жиҳатлар акс эттирилиши лозим. Маъно-мазмуни аниқ 
шакллантирилган мавзу муаммони яққол ифодалайди, тадқиқот 
чегараларини аниқ белгилайди ва асосий ғоясини аниқлаштиради. 
Натижада, бутун тадқиқотнинг муваффақиятли амалга оширилиши учун 
пухта замин яратилади. 
Докторлик диссертацияларининг дастурларида тадқиқот объекти ва 
предмети аниқ шакллантирилиши лозим.
Илмий билиш назарияси нуқтаи назаридан қаралганда, тадқиқот 
объекти ва предмети бир-бири билан фалсафанинг умумийлик ва 
хусусийлик категориялари каби нисбатда бўлиши лозим. Чунки тадқиқот 
объектидан тадқиқ қилинадиган предмет(муаммо) ажратиб олинади. 
Изланувчининг 
асосий 
диққат-эътибори 
айнан 
мана 
шу 
предметга(муаммога) қаратилиши лозим. Айнан тадқиқот предметидан 
келиб чиққан ҳолда диссертация ишининг мавзуси шакллантирилади, яъни 
диссертация ишининг титулида ѐзиладиган мавзунинг шаклини тадқиқот 
предмети белгилайди. Лекин предмет(илмий муаммо)ни тадқиқ қилиш 
жараѐнида объектни ташкил этувчи бошқа элементлар ҳам эътибордан 
четда қолмаслиги зарур. 
Шундай қилиб, тақиқот объекти – назарияда ва амалиѐтда мавжуд 
бўлган алоқадорликлар, муносабатлар ва хусусиятлар мажмуи бўлиб, 
маълум аниқликлар талаб қилади ҳамда изланувчилар учун зарур бўлган 
ахборот манбаи бўлиб хизмат қилади.
Объектлар тадқиқот даражаси ва муаммолар тавсифига кўра янада 
батафсиллаштирилиши мумкин. Ҳар бир объект ўзига мос фан томонидан 
тадқиқ қилинади. Жумладан, ишлаб чиқаришни ташкил этиш ва 
режалаштириш, меҳнат иқтисодиѐти, маркетинг, менежмент фанлари ўз 
объекти сифатида хўжалик фаолиятини ўрганади. Ушбу фанлардан ҳар 
бири объектдаги, яъни хўжалик фаолиятидаги муаммони, яъни предметни 
тадқиқ қилади. Масалан, бухгалтерия ҳисобининг фан сифатидаги объекти 
юридик ва жисмоний шахслар, маҳаллий ва давлат органларининг хўжалик 
фаолияти ҳисобланади. Бухгалтерия ҳисобининг предмети сифатида эса 
ушбу хўжалик фаолияти(объект)нинг индивидуал ва ижтимоий капитал 
ҳаракати билан боғлиқ бўлган қисми ажратиб олинади. Қолган қисмлари 
бошқа фанларнинг предмети бўлиши мумкин. Демак, тадқиқот предмети 
ҳар бир объект доирасида аниқроқ чегараланган бўлиб, мазкур тадқиқот 
ишида бевосита ўрганилиши лозим бўлган алоқадорликлар ва 
муносабатларни ўз ичига олиши лозим. 


126 
Илмий ишда битта объект доирасида бир қанча тадқиқот 
предметларини ажратиб олиш мумкин, лекин уларнинг сонини кўпайтириб 
юбормасдан, энг муҳимларини танлаб олиш зарур. Демак, муаммоли 
вазиятни шакллантириш илмий тадқиқот ишини бошлашнинг муҳим 
қисми.
Тадқиқот предмети аниқ шакллантирилганидан сўнг ундан тадқиқот 
мақсади ва вазифалари келиб чиқади ҳамда изланувчи тасаввурида маълум 
бир илмий гипотеза гавдаланади. 
Тадқиқот мақсади қисқа ва лўнда шакллантирилиб, мазмунан 
тадқиқотчи амалга оширишини мўлжаллаѐтган асосий ишни ифодалаши 
лозим. 
У 
тадқиқотнинг 
вазифаларида 
аниқлаштирилади 
ва 
ривожлантирилади. 
Тадқиқот вазифалари одатда, «...ларни ўрганиш»; «.....ларни баѐн 
қилиш»; 
«....ўрнатиш»; 
«...(лар)ни 
очиб 
бериш»; 
«...(лар)нинг 
боғлиқликларини аниқлаш» «...ларни ишлаб чиқиш» каби тузилади. 
Тадқиқот вазифаларини иложи борича пухтароқ тузиш зарур. Чунки 
уларнинг ечимини баѐн қилиш диссертация боб(бўлим)ларининг 
мазмунини ташкил этиши лозим. Бу яна шуниси билан ҳам аҳамиятлики, 
диссертациядаги боб(бўлим)лар номланиши тадқиқот вазифаларидан 
келиб чиқади. 
Масалан, илмий ишда (ундан олдин тадқиқот дастурида) вазифалар 
қуйидаги кўринишда баѐн қилиниши мумкин (2-расм). 

Download 1,72 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   66   67   68   69   70   71   72   73   ...   80




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish