Ш. А. ДЎстмуҳамедова, З. Т. Нишанова, С. Х. Жалилова

 
5.5.
Кичик мактаб ёшидаги болаларнинг эмоционал
хусусиятлари 
Кичик мактаб ёшидаги ўқувчиларнинг ҳислари ўзининг анча 
барқарорлиги, англанганлиги билан мактабгача ёшдаги 
болаларнинг ҳисларидан фарқ қилади, бу ҳислар анчагина 
осойишталик билан ўтади, анча чуқур ва кучли бўлиб қолади. Кичик 
мактаб ёшидаги ўқувчиларнинг умумий эмоционал тонусида 
хушчақчақлик, руҳий тетиклик кайфияти устунлик қилади. 
Дарсларда ва танаффус вақтларидаги ўйинларда улар қувноқ ва 
тетик бўладилар. Бундай ҳолат эса кичик мактаб ёшидаги 
ўқувчиларнинг эмоционал ҳаётида норма бўлиб ҳисобланади. 
Кичик мактаб ёшидаги болаларнинг эмоционал ҳаёти таълим ва 
тарбиянинг таъсири остида анча кенгаяди. Мактабгача ёшдаги 
болаларнинг ҳисларидан фарқли равишда кичик мактаб даврида
ҳисларнинг йўналганлигида катта табақаланиш юзага келади. Бу ёшда 
олий ҳисларнинг барча турлари ривожланишни бошлайди. 
Кичик мактаб ёшидаги ўқувчиларнинг ҳис-туйғулари уларнинг 
фаолиятида намоён бўлади ва ривожланади. Кичик мактаб ёшидаги 
ўқувчилар ўзларининг ҳар бир фаолият натижаларига баҳо бера 
оладилар. Баҳо кишида қониқиш ва қониқмаслик ҳисларини юзага 
келтириши мумкин бўлиб, бу ҳислар болани яхши ўқишга 
руҳлантиради. Баъзан паст баҳо олиш орқали юзага келган салбий 
ҳислар чуқурлашиб, ўқитувчининг нотўғри реакцияси ва катталарнинг 
доимий танбеҳ ва танқидлари оқибатида боланинг характер хислатига 
айланиб қолиши мумкин. Бошланғич синф ўқувчиларининг
фаолиятлари учун ижобий баҳо олишларига ёрдам берувчи асосий 
ҳислардан бири интеллектуал ҳислардир. Одамнинг ақлий фаолияти 
билан боғлиқ бўлган ҳислар интеллектуал ҳислар деб аталади.
Билишга қизиқиш, таажжубланиш ва ҳайрон қолиш ҳислари, ишонч, 

---

ишончсизлик ва шубҳаланиш ҳислари интеллектуал ҳислар қаторига 
киради. 
Бундай ҳиссиётлар ҳар хил назарий ва амалий саволлар туғилганида, 
вазифа ва масалаларни ҳал қилиш чоғида, бирор янгиликни 
ўзлаштириш ва билиш чоғида пайдо бўлади ва ҳис қилинади. Кичик
мактаб ёшидаги ўқувчиларнинг интеллектуал ҳислари билиш 
жараёнида ривожланади.Ўқув фаолиятида болалар катта ҳажмдаги 
билимлар ва фактларга дуч келиб, улар болаларда таажубланиш, 
ишончсизлик, қувонч, ҳисларини юзага келтириб, қизиқувчанлик, 
уринчоқлик ва шу каби бошқа ҳисларнинг шаклланишига асос бўлади. 
Ўқиш жараёнида ёши катталашиб, тажрибаси орта борган сари, 
оқилона