Ш. А. ДЎстмуҳамедова, З. Т. Нишанова, С. Х. Жалилова

маҳмадона бўлма», «сен бундай гапларни қаердан ўргандинг», деб 
койиб берадилар. Натижада бола ўксиниб, ўз билганича тушунишга 
ҳаракат қилади. Айрим тортинчоқ болалар эса ҳеч бир савол 
бермайдилар. Бундай болаларга турли машғулотлар ва саёҳатларда 
катталарнинг ўзлари ҳам савол беришлари ва шу билан уларни 
фаоллаштиришлари лозим. 
Ҳар қандай тафаккур, одатда бирон нарсани таққослаш, анализ ва 
синтез қилишдан бошланади. Шунинг учун биз ана шу таққослаш, анализ 
ва синтез қилишни тафаккур жараёни деб атаймиз. Саёҳатлар 
болалардаги 
тафаккур 
жараёнини 
фаоллаштириш 
ва 
ривожлантиришга ёрдам беради. Болалар табиатга қилинган 
саёҳатларда турли нарсаларни бир-бири билан таққослайдилар, анализ 
ҳамда синтез қилиб кўришга интиладилар. Агар 2 яшар боланинг сўз 
бойлиги тахминан 250 тадан 400 тагача бўлса, 3 яшар боланинг сўз бойлиги 
1000 тадан 1200 тагача, 7 яшар боланинг сўз заҳираси 4000 тага етади. 
Демак, боғча ёши даврида боланинг нутқи ҳам миқдор, ҳам сифат 
жиҳатидан анча такомиллашади. Боғча ёшидаги болалар нутқининг 
ўсиши оиланинг маданий савиясига ҳам кўп жиҳатдан боғлиқ. 
Катталар болалар нутқини ўстириш билан шуғулланар эканлар, 
боғча ёшидаги болаларнинг баъзи ҳолларда ўз нутқ сифатларини тўла 
идрок эта олмасликларини унутмасликлари керак. Бундан ташқари, 
болаларда мураккаб нутқ товушларини бир-биридан фарқ қилиш 
қобилияти ҳам ҳали тўла такомиллашмаган булади. Тили чучукликни 
тузатишнинг энг муҳим шартларидан бири, бола билан тўла ва тўғри 
талаффуз этиб, равон тил билан гаплашишдир. 
 
4.4.
Мактабгача ёшдаги болалар шахсининг шаклланиши 
Боғча ёшидаги болалар шахсининг шаклланишига кўра, бу даврни уч 
босқичга ажратиш мумкин: 
биринчи давр - бу 3-4 ёш оралиғида бўлиб, бола эмоционал жиҳатдан
ўз-ўзини бошқаришнинг мустаҳкамланиши билан боғлиқдир;