Sh. A. Alimov, O. R. Xolmuhamedov, M. A. Mirzaahmedov



Download 2,38 Mb.
Pdf ko'rish
bet13/57
Sana07.07.2022
Hajmi2,38 Mb.
#753116
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   57
Bog'liq
Algebra. 9-sinf (2014, Sh.Alimov, O.Xolmuhamedov)

147–148
):
147.
1) 
3
64
125
;
2) 
4
16
81
;
3) 
3
3
8
3 ;
4) 
5
19
32
7
.
148.
1) 
4
4
324 : 4;
2) 
3
3
128 : 2000;
3) 
3
3
16
2
;
4) 
5
5
256
8
;
5) 
(
)
-
20
45 : 5;
6) 
(
)
-
3
3
3
625
5 : 5.
1
Bu yerda va bundan keyin, agar qo‘shimcha shartlar bo‘lmasa, harflar bilan musbat sonlar
belgilangan deb hisoblaymiz.


58
149.
Ifodani soddalashtiring:
1) 
5
5
6 7
2
:
;
a b
ab
2) 
4
3
3
81
: 3
;
x y
xy
3) 
3
3
2
2
3
9
:
;
x
y
y
x
4) 
4
4
3
3
2
8
:
.
b
a
a
b
Hisoblang (
150–151
):
150.
1) 
(
)
2
6
3
7
;
2) 
( )
3
6
9
;
-
3) 
(
)
2
10
32 ;
4) 
(
)
4
8
16
.
-
151.
1) 
3
729;
2) 
1024;
3) 
×
9
3
7
3
9
3 ;
4) 
×
6
4
5
3
25
5 .
152.
Ifodani soddalashtiring:
1) 
( )
6
3
;
x
2) 
( )
3
2
3
;
y
3) 
(
)
6
3
;
a
b
×
4) 
(
)
12
3
4
2
3
;
a
b
×
5) 
(
)
6
3
2
;
a b
6) 
(
)
4
3 4
3
27
.
a
Hisoblang (
153–155
):
153.
1) 
3
3
1
3
4
2
2 ;
×
2) 
4
4
3
3
4
4
6 ;
×
3) 
4
4
5
2
8
5
15
:
;
4) 
3
3
1
2
2
3
22
6 ;
×
5) 
(
)
2
3
27
;
6) 
(
)
3
3
16
.
154.
1) 
×
2
5
3
3
2
;
ab
a b
c
c
2) 
×
3
7
5
5
2
3
8
4
;
a
a
b
b
3) 
×
4
4
2 2
3 3 2
4
3
;
a b c a b c
abc
4) 
×
3
4
3
3
2 2
2
4
2
;
a b
ab
b a b
5) 
(
) (
)
5
3
5
3
3
2
;
a
b
×
6) 
(
) (
)
4
3
4
3
3 3
2
:
.
a b
ab
155.
1) 
3
3
3
49
112
250
;
×
2) 
4
4
4
54
120
5
;
×
3) 
4
6
3
4
32
2
27
64 ;
+
-
4) 
4
3
4
3
1
8
2
3
18 4
256 ;
+
-
5) 
-
×
+
3
3
11
57
11
57;
6) 
-
×
+
4
4
17
33
17
33.


59
!
Ifodani soddalashtiring (
156–157
):
156.
1) 
3
2
3
3
2
4
27 ;
ab
a b
b
×
×
2) 
×
×
4
4
3 2
5 2
4
;
abc
a b c
b c
3) 
×
5
5
3 2
2 3
5
3
3
;
a b
a b
ab
4) 
×
2 5
3
4
4
2
4
8
4
2
.
x y
x y
xy
157.
1) 
(
)
3
3 3
3
18
4
;
a
a
+
2) 
(
)
(
)
3
8
3
4
2
2
;
x
x
+
3) 
(
)
2
3
4 8
3 6
2
;
a b
a b
-
4) 
(
)
5
6 12
2
3
5
;
x y
xy
-
5) 
(
)
(
)
4
2
8 2
2
8
4
4
;
x y
x y
-
6) 
(
)
(
)
5
10
2
5
5
5
:
.
a
a
a a
-
158.
Hisoblang:
1) 
3
6
3 9
3
;
×
2) 
×
3
4
12
7
343
7
;
3) 
(
)(
)
3
3
3
3
3
4
10
25
2
5 ;
-
+
+
4) 
(
)(
)
3
3
3
3
3
9
6
4
3
2 .
+
+
-
159.
Isbotlang: 
+
-
-
=
4 2 3
4 2 3
2.
12- §.
RATSIONAL KO‘RSATKICHLI DARAJA
1-m a s a l a .
Hisoblang: 
4
12
5 .
=
12
3 4
5
(5 ) bo‘lgani uchun 
=
=
=
4
12
3 4
3
4
5
(5 )
5
125 . 
Shunday qilib, 
=
12
4
12
4
5
5 .
Shunga o‘xshash, 
-
-
=
15
5
15
5
7
7
ekanligini ko‘rsatish mumkin.
Umuman, agar 

– natural son, 
2
n
³

m
 – butun son va 
m
n
butun son bo‘lsa, u holda 
a
> 0 bo‘lganda quyidagi tenglik to‘g‘ri
bo‘ladi:
.
m
n
m
n
a
a
=
(1)


60
Shartga ko‘ra 
m
n
— butun son, ya’ni 
m
ni 
n
ga bo‘lishda 
k
butun
son hosil bo‘ladi. Bu holda 
m
n
k
=
tenglikdan 
m
=
kn
ekanligi kelib
chiqadi. Darajaning va arifmetik ildizning xossalarini qo‘llab, quyidagini
hosil qilamiz:
( )
=
=
=
=
.
m
n
n
n
n m
kn
k
k
n
a
a
a
a
a
Bordi-yu, agar 
m
n
 butun son bo‘lmasa, u holda 
m
n
a
 (bunda
a
> 0) daraja (1) formula to‘g‘riligicha qoladigan qilib ta’rif-
lanadi, ya’ni bu holda
m
n m
n
a
a
=
(2)
deb hisoblanadi.
Shunday qilib, (2) formula istalgan butun 
m
va istalgan natural
³
2
n
va 
a
> 0 son uchun to‘g‘ri bo‘ladi. Masalan,
=
=
=
=
3
4
4
3
12
3
4
16
16
2
2
8;
=
=
× =
5
4
4
5
4
4
4
7
7
7 7
7 7;
-
-
=
=
=
=
=
2
3
3
2
3
3
2
2
3 6
1
1
1
1
9
3
27
3
27
27
.
r
ratsional son — bu 
m
n
ko‘rinishidagi son ekanligini, bunda 
m

butun son, 
n
— natural son, ya’ni
m
n
r
=
bo‘lishini eslatib o‘tamiz. Bu
holda (2) formula bo‘yicha 
=
=
m
m
n
r
n
a
a
a
ni hosil qilamiz. Shunday
qilib, daraja istalgan ratsional ko‘rsatkich va istalgan musbat asos uchun
aniqlandi. Agar 
0
m
n
r
=
>
bo‘lsa, u holda 
n
m
a
ifoda faqat 
a
> 0
bo‘lgandagina emas, balki 
a
= 0 bo‘lganda ham ma’noga ega bo‘ladi.
a
= 0 bo‘lsa, 
=
0
0
n
m
. Shuning uchun 
r
> 0 bo‘lganda 0
r
= 0 tenglik
o‘rinli deb hisoblanadi.
!


61
(1) va (2) formulalardan foydalanib, ratsional ko‘rsatkichli darajani
ildiz shaklida, va aksincha, tasvirlash mumkin.
(2) formuladan va ildizning xossalaridan
=
mk
m
n
nk
a
a
tenglik kelib chiqishini ta’kidlaymiz, bunda 
a
> 0, 
m
— butun son
va 
n

k
— natural sonlar.
Masalan, 
3
6
9
4
8
12
7
7
7
=
=
.
Natural ko‘rsatkichli darajaning barcha xossalari istalgan
ratsional ko‘rsatkichli va musbat asosli darajalar uchun to‘g‘ri
bo‘lishini ko‘rsatish mumkin.
Chunonchi, istalgan ratsional
p
va
q
 sonlar va istalgan 
a
> 0 va 
b
> 0 uchun quyidagi tenglik-
lar to‘g‘ri bo‘ladi:
1) 
.
4) (
)
,
2) 
:
,
5) 
.
3) (
)
,
p
q
p q
p
p p
p
p
p
q
p q
p
p q
pq
a
a
b
b
a
a
a
ab
a b
a
a
a
a
a
+
-
æ ö
ç ÷
è ø
×
=
=
=
=
=
Bu xossalar ildizlarning xossalaridan kelib chiqadi. Masalan,
+
×
=
p
q
p q
a
a
a
xossani isbotlaylik.
Aytaylik, 
,
m
k
n
l
p
q
=
=
(bunda 
n
va 
l
— natural sonlar, 
m
va 
k

butun sonlar) bo‘lsin.
+
×
=
m
m k
k
n
n
l
l
a
a
a
(3)
ekanligini isbotlash kerak.
va
m
k
n
l
kasrlarni umumiy maxrajga keltirib, (3) tenglikning chap
qismini
×
=
×
m
ml
kn
k
n
nl
nl
l
a
a
a
a
ko‘rinishida yozamiz.
!


62
Ratsional ko‘rsatkichli darajaning ta’rifidan, ildizning va butun
ko‘rsatkichli darajaning xossalaridan foydalanib, quyidagini hosil
qilamiz:
+
+
+
×
=
×
=
×
=
=
×
=
=
=
.
m
n
ml
kn
k
nl
nl
ml
kn
nl
nl
l
ml kn
m k
nl
nl
ml
kn
ml kn
nl
n
l
a
a
a
a
a
a
a
a
a
a
a
Ratsional ko‘rsatkichli darajaning qolgan xossalari ham shunga
o‘xshash isbot qilinadi.
Darajaning xossalarini qo‘llashga misollar keltiramiz.
1) 
+
×
=
=
1
3
1 3
4
4
4 4
7
7
7
7;
2) 
2
1
2 1
1
3
6
3 6
2
9 : 9
9
9
9
3;
-
=
=
=
=
3) 
( )
9
1
1 9
3
3
3
4
4
4
3
3
3 4
4
4
4
16
16
16
(2 )
2
2
8;
×
×
=
=
=
=
=
=
4) 
2
2
2
2
3
3
3
2
3
3
3
3
3
24
(2 3)
2
3
4 3
4 9;
×
=
×
=
×
=
=
5) 
æ
ö =
=
=
ç
÷
è
ø
1
1
1
3
3
3
3
1
1
3
3
3
8
2
8
2
27
3
27
3
( )
.
( )

Download 2,38 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   57




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish