“Сервис” илмий-амалий журнал 020 йил 4-сон сервис

“Сервис” илмий-амалий журнал 
 
2020 йил 4-сон 
172 
(муассасалари) эса тизимнинг бошқа қисми сифатида қатнашади, яъни улар пул 
оқимларини бошқаради. Ижтимоий суғурта тизими қуйидаги тўртта қисмни 
мужассамлаштира олгандагина яхлит ва объектив бўлади (2-расм). Бу таркибий қисмлар 
ўзаро алоқадорликка эга ва бир бутунликни ифодалайди.
2-расм. Ижтимоий суғурта тизими
1
 
Тадқиқотларимиз натижаси ижтимоий суғуртанинг қуйидаги характерли 
белгиларини ажратиб кўрсатиш имконини берди: 
− ижтимоий суғуртани молиялаштириш махсус бюджетдан ташқари фонд 
маблағлари ҳисобидан амалга оширилади ва бу фонд маблағларини шакллантиришда иш 
берувчилар, ишчилар ва давлат иштирок этади; 
− ижтимоий суғурта бўйича суғурта тўловлари миқдори аксарият ҳолларда 
ижтимоий таъминот олувчиларнинг меҳнатдаги улушига ва меҳнат давомийлигига боғлиқ 
бўлади; 
− ижтимоий суғурта фондлари (уларни бошқарувчи суғурта ташкилотлари ҳам) 
нотижорат ташкилоти мақомига эга; 
− вужудга келишига кўра ижтимоий суғурта амалга ошириладиган суғурта 
рисклари (касаллик, ишлаб чиқаришдаги жароҳат, касб касаллиги, бахтсиз ҳодиса, 
ишсизлик, боқувчисининг вафот этиши, кексалик, пенсия ѐшига етишиш, оналик ва бола 
парвариши) ўзига хос хусусиятга эга бўлиб, уларнинг кенг кўлами, оммавий характери, 
оқибатларнинг юқори аҳамияти билан ифодаланади; 
1
Тадқиқот натижалари асосида муаллиф томонидан тузилган. 
Ижтимоий суғурта тизими 
Ижтимоий суғурта 
институтлари 
(муассасалари) ва 
уларга хизмат 
кўрсатувчи 
инфратузилмалар 
Ижтимоий 
суғурталаш тартиби 
(мақсадлари, 
тамойиллари, 
шартлари 
Ижтимоий суғурта 
йўналишлари ва 
объектлари 
Ижтимоий 
суғуртани 
молиялаштириш 
манбалари ва 
усуллари 
Бюджетдан 
ташқари Пенсия 
жамғармаси; 
Бандлик ва меҳнат 
муносабатлари 
вазирлиги; 
Соғлиқни сақлаш 
вазирлиги; 
Бандликка 
кўмаклашиш давлат 
жамғармаси; 
Турли мулк 
шаклидаги суғурта 
ташкилотлари; 
Ўзбекистон касаба 
уюшмалари 
Федерацияси; 
ва бошқ.
Йўналишлари: пенсия 
суғуртаси, тиббий суғурта, 
ишлаб чиқаришдаги бахтсиз 
ҳодисалар ва касб 
касаллигидан суғурталаш, 
меҳнатга қобилиятсизлик 
суғуртаси, ишсизлик 
суғуртаси, турли 
кўринишдаги ижтимоий 
нафақалар. 
Объектлари: ижтимоий 
суғурта ҳодисаси 
(суғурталанган шахсларнинг 
вақтинчалик меҳнатга 
лаѐқатсизлиги, ишлаб 
чиқаришдаги бахтсиз 
ҳодисалар ва касб касаллиги, 
ҳомиладорлик ва туғиш, 
бола туғилиши, бола 
парвариши, ўлим ва бошқ.)
Мақсади: 
Ижтимоий ҳимояга 
муҳтож ва иш 
билан банд 
фуқароларни 
ишончли ва 
сифатли ижти-моий 
ҳимоя билан 
таъминлаш. 
Тамойиллари:
ўзаро бирдамлик; 
шахсий жавобгар-
лик; ижтимоий ва 
моддий қўллаб-
қувватлаш (суғур-
та тўловлари); уч 
томонлама (ишчи, 
иш берувчи ва 
давлат); 
Шартлари: меҳнат 
қонунчилиги 
Манбалари: 
фуқаролар-
нинг ижтимоий 
суғурта 
бадаллари, 
ягона 
ижтимоий 
тўлов, давлат 
бюджети 
маблағлари ва 
бошқа 
манбалар 
Усуллари: 
ўзини ўзи 
молиялашти-
риш, 
бюджетдан 
молиялашти-
риш ва бошқ. 

---