|
“Сервис” илмий-амалий журнал
2020 йил 4-сон
50
фирмалар гуруҳини таъкидлайди. Ушбу муаллиф кластерларнинг қуйидаги белгиларини
аниқлайди: кичик хусусий фирмалардан ташкил топган йирик университетларга жуғрофий
яқинлик, кластер резидент фирмаларининг ходимларининг юқори малакасидир. Биз
ишонамизки, бу хусусият инновацион кластерларга кўпроқ хосдир. Йирик саноат
корхоналари иқтисодий кластерларнинг ўсиши учун ҳам ядро вазифасини ўташи мумкин.
Бундан ташқари, иқтисодий кластерлар ҳар доим ҳам фақат хусусий компаниялардан
иборат эмас. Кластерларга нафақат ўхшаш компаниялар, балки давлат органлари, ўқув
муассасалари, йирик корхоналар, жамоат ташкилотлари ҳам кириши мумкин. Л.Янг ишлаб
чиқаришни кластерли ташкил этишда намоѐн бўладиган бир қатор афзалликларнинг пайдо
бўлишига ҳам ишора қилади.
1
Кластерларга қўшилган фирмалар ишчи кучи сифатини ошириш, саноатни тадқиқ
қилиш, шунингдек, технологияларни жадал ривожлантириш ҳисобига ижобий самара
беради. Ижобий самаралар иқтисодий кластерлар резидентлари ўртасида фикр алмашиш
ва бўш иш ўринлари мавжуд корхоналар учун кадрларни танлаш орқали таъминланадиган
инновацияларнинг юқори самарадорлиги ва самарадорликни ошириш ҳисобига ишлаб
чиқаришнинг бирламчи омиллари нархининг пасайишини таъминлайди.
Л.Янг шунингдек, кластернинг динамик хусусиятларини ва инновацион ғояларни
ривожлантиришни рағбатлантириш қобилиятини таъкидлади. Вольфганг Прайс таъкидла-
шича, кластерларни шакллантириш ―ҳукумат ва бизнес ўртасидаги ўзаро ишончни тиклаш
ва ажратилган корхоналарни тадбиркорлик ҳамжамиятига айлантириш усули‖.
Кластерлаш қайсидир маънода хўжалик юритувчи субъектларнинг саноат жойлашуви ва
юқори даражада ҳудудий бошқарувнинг барча афзалликларидан фойдаланишда янги
ѐндашувни англатади. Кластер ўқув муассасалари, жамоат ташкилотлари, маҳаллий давлат
ҳокимияти органлари ва бизнес тузилмалари вакилларини бирлаштиради.
Бизнинг фикримизча, В. Прайс
2
тадқиқотининг асосий афзаллиги - кластерни
маълум бир ҳудуд призмаси ва давлатнинг кластерлардаги ўрни орқали ўрганилади. Шу
билан бирга, ушбу муаллиф кластер ичидаги бизнес ва ҳукумат ўртасидаги алоқани
ўрнатиш механизми ва интеграция бирлашмаларининг бошқа шаклларига нисбатан
кластер томонидан тақдим этиладиган афзалликларга ҳали тўлиқ аниқлик киритмаган.
Д.Яакобс,
3
Л.ДеМан ва С.Розенфельд
4
кластер тушунчасини кенгайтирмоқда.
Тадқиқотларнинг
дастлабки
босқичларида
олимлар
вертикал
ва
горизонтал
интеграциялашган иқтисодий кластерларнинг таърифларидан фойдаланадилар, бу эса
муаллифларнинг таърифлари учун асос бўлиб хизмат қилди. Д.Яакобс ва Л.ДеМан,
С.Розенфельд «кластер» атамасининг ягона яхлит таърифи йўқлигини ва мавжуд
ѐндашувлар ҳар бирининг маълум бир илмий аҳамияти билан ажралиб туришини
таъкидладилар. Иқтисодий кластерни аниқлашда ишлатиладиган асосий омилларни
аниқлаш учун горизонтал кластерлардан фойдаланишган.
Ушбу муаллифлар иқтисодий фаолият самарадорлигини ошириш, турли
тармоқларнинг горизонтал ва вертикал уланишлари, умумий технологиялардан
фойдаланиш, йирик корхона ѐки илмий марказ томонидан тақдим этилиши мумкин бўлган
―ядро‖ кластерининг мавжудлигини таъминлаш учун иқтисодий кластерларнинг ҳудудий
бирлашиши принципини ўз ичига олган. С.Розенфельд иқтисодий кластерни аниқлаш учун
қуйидаги мезонларни: ҳажми, иқтисодий ва стратегик аҳамияти, ишлаб чиқарилган
маҳсулотлар ва хизматлар доирасини ўз ичига олади.
Шу билан бирга, у кластерлар таърифини фақат соҳалар миқѐси ѐки бандлик
даражаси бўйича нотўғри деб ҳисоблайди ва бир қатор самарали кластерлар кичик
1
Янг Л.Э. Технопарки и кластеры фирм. – Киев: ПЕРУ, 1995. – С. 5.
2
Прайс В. Роль негосударственной организации и как движителя преобразований. // Перспективные исследования. –
1999. - № 2. – С. 28.
3
Jacobs D., De Man A-P. Clusters, industrial policy and firm strategy: A menu approach. Technology Analysis and Strategic
Management, - 1996. № 4.
4
Rosenfeld S.A. Rosenfeld S.A. Bringing Business Clusters info the Mainstream of Economic Development // European Planning
Studies. -1997. - № 5. –P.9.
Do'stlaringiz bilan baham: |
