“Сервис” илмий-амалий журнал 020 йил 4-сон сервис

Таҳлил ва натижалар. Туристик хизмат кўрсатувчи корхоналарда ҳам барча 
сотиладиган турпакетлар таннархи ўзгарувчан ва ўзгармас харажатлар ҳисобига шаклланади. 
Демак, корхонада бир турпакетни сотиш баҳоси, сотилиши лозим бўлган турпакет миқдори, 
бир турпакетга тўғри келадиган ўзгарувчан харажат миқдори ва доимий харажат миқдори бир-
бири билан функционал боғланишга эга. 
y=ax+b 
Бизга маълумки, юқоридаги функция математик томондан қараганда бизга чизиқли 
функцияни ифодалайди. Ушбу функцияни иқтисодиѐтга тарғиб қилсак ушбу функция бизга 
корхонадаги умумий харажатни кўрсатиб берадиган функцияга айланади. 
y=ax+b 
y - корхонадаги умумий харажат миқдори, 
а - ҳар бир турпакетга тўғри келадиган ўзгарувчан харажат миқдори, 
х - ишлаб чиқилган турпакет миқдори, 
b - доимий харажат миқдори. 
Масалан, туристик корхонада бир бирлик турпакетга тўғри келадиган ўзгарувчан 
харажат миқдори 100.00 минг сўмни ва маълум даврда доимий харажати 20,0 млн. сўмни 
ташкил қилсин ҳамда ушбу даврда ишлаб чиқилган ва сотилган турпакет миқдори 100 тани 

---

“Сервис” илмий-амалий журнал 
 
2020 йил 4-сон 
188 
ташкил қилсин. Бундан келиб чиқадики, корхонанинг умумий харажати функция бўйича 30.0 
млн. сўмни ташкил қилади. 
30 000 000.00=100 000.00x100+20 000 000.00 
Демак, корхонанинг умумий харажати (y) эрксиз ўзгарувчи ва бир бирлик турпакетга 
тўғри келадиган ўзгарувчан харажат миқдори (x) эркли ўзгурувчидир. Корхонанинг умумий 
харажатининг кўпайиши ѐки камайишига ўзгарувчан харажатнинг таъсири жуда юқори экан. 
Бундан ташқари, маркетинг тадқиқоти ўтказилиб бир турпакет сотиш баҳоси аниқланганда 
туристик корхонанинг зарарсизлик нуқтасини ҳам аниқлаш мумкин. 
Масалан, корхонада бир турпакетни сотиш баҳоси 20.0 минг сўм ва бир бирлик 
турпакетга тўғри келадиган ўзгарувчан харажат миқдори 10.00 минг сўмни ташкил қилсин. 
Корхонанинг бир ойда доимий харажати 100.0 минг сўмни ташкил қилсин. Корхонанинг 
зарарсизлик нуқтаси қуйидагича аниқланади.