“Сервис” илмий-амалий журнал 020 йил 4-сон сервис

Таҳлил ва натижалар. Туризмни ривожлантиришда эркин туристик ҳудудларнинг 
аҳамиятини мазкур ҳудудда жойлашган туристик корхона фаолияти самарадорлигини 
баҳолаш орқали кўриб чиқамиз. 
Бунда республикамизда 2017 йил 5 декабрда ташкил қилинган ―Чорвоқ‖ эркин 
туристик ҳудудида жойлашган ―Charos DeLuxe Resort‖ меҳмонхонасининг самарадорлик 
фаолияти анъанавий усул ва формулалар
1
асосида баҳоланган ва бунда меҳмонхонанинг 
эркин туристик зона ташкил этилгунга қадар (2017 йил) ва эркин туристик зона ташкил 
этилгандан кейинги (2018 йил) фаолият кўрсаткичлари танлаб олинган. 
Туризм соҳасида самарадорликни ифодалаш учун кўрсаткичлар тизимидан 
фойдаланиш мақсадга мувофиқ. Буларни иқтисодий мазмуни бўйича икки гуруҳга бўлиш 
мумкин. Буларга қуйидагилар тавсия қилинади: натижавийлик билан боғлиқ кўрсаткичлар; 
рентабеллик билан ифодаланувчи кўрсаткичлар
2
. 
Рентабеллик ( ) соф фойданинг ( 
) соф тушумга ( 
) нисбати билан белгиланади. 
Бунинг учун қуйидагича формуладан фойдаланиш мумкин: 
Ушбу кўрсаткичнинг ўзгаришига бир қатор омиллар таъсир этади. 
Меҳмонхонанинг иқтисодий салоҳияти таркибига унинг асосий воситалари ( 
), айланма 
маблағлар (
), номоддий активлар ( 
), меҳнат ресурслари ( 
) киради. Мазкур 
омиллар меҳмонхонанинг барча фаолиятига таъсир кўрсатади. Хусусан, унинг 
рентабеллик кўрсаткичлари ўзгаришига ҳам таъсир этади. 
Биринчи навбатда таҳлил қилинаѐтган натижавий кўрсаткичларнинг ўзгаришига 
алоҳида омиллар таъсирини ҳисоблаб олиш лозим: 
Бунда:
– асосий воситалар рентабеллик коэффициенти (
); 
– меҳнатнинг қуролланганлик коэффициенти (
); 
– айланма маблағларнинг меҳнатлилик коэффициенти (
); 
– соф тушумнинг айланма маблағлар билан фондлилик коэффициенти (
; 
Юқоридаги формулани қисқартириб, қуйидаги ҳолатга келтирамиз: 
= 
 
Ушбу формулага асосан ―Charos DeLuxe Resort‖ меҳмонхонасининг рентабеллик 
кўрсаткичининг ўзгаришига 4 та омил таъсир қилади. Булар, асосий воситалар 
рентабеллик коэффициенти, меҳнатнинг қуролланганлик коэффициенти, айланма 
маблағларнинг меҳнатлилик коэффициенти ҳамда соф тушумнинг айланма маблағлар 
билан фондлилик коэффициенти. 
Ушбу омилларнинг таъсирини иқтисодий таҳлилнинг анъанавий усулларидан бири 
бўлган – занжирли алмаштириш усулидан фойдаланган ҳолда ҳисоблаб чиқамиз. 
Ушбу ҳисоб-китобларни амалга ошириш учун ―Charos DeLuxe Resort‖ 
меҳмонхонасининг амалий маълумотлардан фойдаландик (1-жадвал). 
Ушбу жадвал маълумотларидан кўриниб турибдики, ―Charos DeLuxe Resort‖ 
меҳмонхонасида ҳисобот йилида барча кўрсаткичлар ошган. Мутлақ кўрсаткичлардан энг 
юқори даражада ўсган кўрсаткич туристик корхонанинг фойда суммаси бўлган. 2017 йилда
1
М.Қ.Пардаев. Турфирмалар молиявий хўжалик фаолияти таҳлили. Маърузалар курси. Самарқанд-2011, 216 б. 
2
Ўша жойга қаранг. 

---